W trosce o siebie! | Okiem specjalisty | Artykuły

Tekst i wiersze: Monika Mularska-Kucharek

Mam w pamięci kobietę, która opowiadała, jak bardzo troszczy się o swoją rodzinę, dzieci, męża, rodziców. Robiła bardzo dużo, aby sprostać oczekiwaniom innych, i żeby wypełniać jak najlepiej swoje role. Z tego, co mówiła, wynikało, że poświęca bardzo dużo czasu i energii, żeby inni czuli się bezpieczni i szczęśliwi.

Kiedy słuchałam jej monologu, zrodziło się w mojej głowie podstawowe pytanie, którego nie omieszkałam zadać. Zapytałam ją, gdzie w tym wszystkim, co robi, co wypełnia jej codzienność, jest czas dla niej, gdzie jest miejsce na jej potrzeby, pragnienia, czas wolny itp. Długo milczała! Zanim odpowiedziała na pytanie, wzięła kilka głębokich wdechów, które były zapewne reakcją na to, co sobie uświadamiała. „Nie ma miejsca dla mnie, bo ja się nie liczę, ja nie jestem ważna. Inni są ważni”. Tak brzmiała jej odpowiedź, którą uzupełniła przemyśleniami na temat swoich przekonać co do jej prawa do życia w zgodzie ze sobą, do bycia szczęśliwą, do podążania za własnymi pragnieniami czy potrzebami. Okazało się, że moje pytanie otworzyło jej oczy na to, iż w tym całym kieracie zupełnie się zatraciła, że zapomniała o sobie, i co najważniejsze – że przestała siebie szanować. Te smutne refleksje natomiast uświadomiły jej, skąd wzięły się dolegliwości, z którymi się do mnie zgłosiła. To także, w pewnym stopniu, było odpowiedzią na pytanie o niską samoocenę, brak poczucia własnej wartości itp. Miałyśmy przed sobą długą drogę do odbudowania tego, co uczyniła celem terapii, czyli zatroszczenia się o siebie i zadbania o poczucie własnej wartości.

Praca, jaką wykonała, i efekty, które poprawiły jej jakość życia, można streścić tak:

STOP

Zatrzymaj się na chwilę

i posłuchaj serca!

Przystań na moment

i pomyśl o sobie!

Zwolnij czasem

i zatroszcz się o ducha!

Odpocznij mądrze

i odzyskaj siłę!

Poczekaj na czas

i ulecz rany!

Pokochaj życie

i romansuj ze szczęściem!

Nie przegap nadziei

i ruszaj do przodu.

Napisałam ten wiersz nie tylko ze względu na kobietę, o której tutaj piszę, ale ze względu na wielu innych ludzi, którzy zapominają czy też nie chcą, nie potrafią zatroszczyć się o sobie i zadbać o swoje poczucie własnej wartości. A jest to tak ważne i potrzebne nam w życiu, że warto mieć to na uwadze!

Czym jest poczucie własnej wartości i dlaczego warto o nie dbać? Odpowiadając najogólniej i jednocześnie dokonując pewnej generalizacji, można je zdefiniować dwojako. Po pierwsze, jako wiarę we własną skuteczność, która wyraża się przez zaufanie do własnego umysłu, np. wiedzy, poglądów bądź decyzji, oraz po drugie, jako szacunek do siebie samego, który przejawia się przez ochronę swoich wartości i praw, jak i przekonanie, że zasługujemy na szczęście.

Tym, którzy chcieliby zatroszczyć się o siebie i zadbać o poczucie własnej wartości, polecam koncepcję szęsciu filarów poczucia własnej wartości Nathaniela Brandena. Opracowane przez niego filary mają istotne znaczenie dla naszego dobrostanu psychicznego i de facto wpływają na to, jak się ze sobą czujemy i jak siebie postrzegamy, jak żyjemy. Są bowiem fundamentami naszego poczucia wartości.

Pierwszym filarem jest świadomość, a dokładniej umiejętność świadomego życia, która polega przede wszystkim na aktywnym używaniu umysłu, zdawaniu sobie w każdej chwili sprawy, że żyjemy, co przeżywamy (bycie tu i teraz), i zauważaniu świata, jaki jest wokół nas.

To umiejętność odróżniania faktów od interpretacji umysłowych.

Drugi filar to praktyka samoakceptacji, czyli przyjęcie rzeczywistości, bez negowania i zaprzeczania. Zakłada ona pełną prawdę o życiu, o jego różnych obliczach. Akceptacja nie oznacza „lubić” czy „zgadzać się na coś”, ale dostrzegać i rozumieć. Samoakceptacja jest poznaniem siebie i wyrozumiałością dla swoich mocnych i słabych stron.

Trzeci filar to odpowiedzialność za siebie. Jest to umiejętność przyjęcia odpowiedzialności za siebie i za swoje emocje. Bez odpowiedzialności człowiek wchodzi w rolę ofiary. Odpowiedzialność za siebie pokazuje, iż od nas samych zależy jakość życia, to my, a nie kto inny, dokonujemy wyboru.

Kolejnym ważnym filarem jest trening asertywności. Bycie asertywnym oznacza świadomość i szanowanie własnych praw oraz umiejętność egzekwowania ich bez naruszania praw innej osoby. To zdolność do stawiania granic bez potrzeby walki o ich respektowanie. To bycie autentycznym i prawdziwym. Asertywność daje prawo do mówienia „nie” bez poczucia winy, jeśli coś jest niezgodne z naszym poczuciem wartości lub przekonaniami.

Piątym filarem poczucia własnej wartości jest praktyka życia celowego, czyli umiejętność wytyczania sobie celów i sposobów ich osiągania. Jest to działanie intencjonalne, ukierunkowane i świadome, w przeciwieństwie do życia uzależnionego od bodźców zewnętrznych, które pchają nas w różnych kierunkach. Trzeba stawiać sobie cele realne i realnie określać sposób oraz czas ich realizacji.

Ostatnim filarem jest integralność osobista, czyli życie w zgodzie ze sobą, postępowanie zgodne z wewnętrznymi wartościami i przekonaniami. Jest to harmonia pomiędzy tym, co myślimy, mówimy i robimy. Brak spójności, hipokryzja uderzają w nasze poczucie wartości. Sa zdradą naszych norm, trudno wówczas o dobre mniemanie o sobie, o pozytywną samoocenę.

Warto pamiętać, że poczucie własnej wartości nie jest cechą stałą, nie jest wrodzone, ale jest wyborem człowieka. Zawsze zatem można się o siebie zatroszczyć i podjąć pracę nad budowaniem swojego poczucia wartości i poprawy samooceny. Z pewnością opisane filary, które mogą stanowić strategie postępowania, okażą się w tym przydatne.

Do filarów poczucia własnej wartości, które wiele dobrego mogą wnieść w nasze życie, jeśli zaczniemy je praktykować, dołączam też ten wiersz pt. Masz prawo:

Masz prawo do kochania na zabój,

do miłości, co nie liczy lat,

co burzy mury i buduje mosty,

której obcy skostniały układ!

Masz prawo zeźlić się na świat,

przekląć złą godzinę,

potępić bezduszną chwilę,

która nieludzko wywraca życie!

Masz prawo do łez i tęsknot,

do chodzenia krętymi drogami,

do wzlotów i upadków,

które zrządził przekorny los!