Pięć podstawowych zasad prawidłowej pielęgnacji stomii

Autor: Joanna Zakrzewska

 

Dobra stomia. Każdy stomik chciałby taką mieć. Ale nawet posiadając stomię, której kominek wystaje prawidłowo ponad brzuch, a skóra wokół niego jest równa i zdrowa, nietrudno o problemy z podciekaniem treści jelitowej pod płytkę. Na co należy zwrócić
uwagę, aby uniknąć kłopotu, który może prowadzić do trudno gojących się ran i różnych komplikacji? Wystarczy, że poznasz 5 podstawowych zasad prawidłowej pielęgnacji stomii.

01. Dopasuj sprzęt stomijny do swojej stomii

Pod jedną nazwą danego rodzaju stomii kryje się w rzeczywistości wielość kształtów, rozmiarów i wysokości kominka. Jeśli na to nałożymy kształt brzucha, położenie stomii oraz ewentualne nierówności skóry, a także takie zmienne jak styl życia czy możliwość
samoopieki i umiejętności manualne, widzimy jeszcze wyraźniej, że sprzęt stomijny powinien być dobierany pod kątem potrzeb konkretnej stomii. Nie będzie on jednak dopasowany raz na zawsze. Ważne jest stałe obserwowanie ciała i kontrolowanie jak sprawdza
się aktualny zestaw i szybkie reagowanie w przypadku zauważenia problemów.

Pierwszym krokiem powinno być dobranie worków do rodzaju stomii i treści jelitowej. Największe pole decyzyjne mają kolostomicy, którzy mogą wybierać między workami zamkniętymi (jeśli treść jelitowa jest gęsta) lub otwartymi (jeśli treść jest rzadka; są
też przydatne w czasie podróży lub na wypadek biegunek). Ileostomicy i urostomicy powinni skupić się workach dedykowanych sobie – pierwsi mają do dyspozycji worki otwarte (najczęściej zamykane na rzep), drudzy z kranikiem. Dodatkowym ułatwieniem dla
urostomików jest możliwość podpięcia worków do nocnej zbiórki moczu, które odciążają od nocnych wizyt w toalecie.

Kolejnym krokiem jest wybór między sprzętem jednoczęściowym lub dwuczęściowym. Sprawdź, które rozwiązanie bardziej do Ciebie pasuje. Pewnym ograniczeniem jest okres pooperacyjny, gdy ze względu na tkliwość brzucha warto zwrócić uwagę na sposób łączenia
worka z płytką. Wybrać należy sprzęt łączony miękkim pierścieniem lub klejony, aby przy mocowaniu nowego worka do płytki na brzuchu nie powodować dodatkowego bólu. W pozostałych przypadkach ostateczne rozstrzygnięcie to kwestia bardzo indywidualna
i zależy od wygody oraz poczucia bezpieczeństwa.

Rozważając dobór sprzętu zwróć uwagę na różnorodność płytek przy workach. Podstawowym podziałem jest rozróżnienie między płytką płaską a wypukłą, popularnie nazywaną convex. Różnicę zauważysz natychmiast bo convex jest wypukły w centralnej części. Jest
dedykowany dla osób, które mają stomie wklęsłe lub płaskie. Decyzję, czy jest to rozwiązanie dla Ciebie pozostaw w rękach pielęgniarki stomijnej. Ona w oparciu o wiedzę i doświadczenie najlepiej doradzi, który rodzaj będzie lepszy w przypadku Twojej
stomii. Natomiast jeśli chodzi o pozostałe cechy płytek, możesz swobodnie wybierać spośród płytek owalnych, okrągłych, z nacięciami etc. Wyznacznikiem będzie Twoje samopoczucie i stopień przyczepności płytki do skóry. Wybieraj takie, które trzymają
się wystarczająco długo, dobrze dopasowują się do kształtu brzucha i pracują razem z nim, kiedy zmieniasz pozycję.

02. Wycinaj właściwy otwór w płytce

Nawet najlepszy worek nie spełni swojego zadania, jeśli otwór w płytce będzie wycięty nieprawidłowo. Brak precyzji w przygotowaniu na tym etapie może skutkować dwoma rodzajami powikłań. Zbyt mały otwór będzie powodował ocieranie śluzówki o krawędź płytki.
Ten problem łatwo zaobserwować, bo mikrourazy śluzówki będą powodować krwawienie. Co prawda goją się one bardzo szybko i nie odczuwamy bólu kiedy powstają, jednak konsekwencje nie są przyjemne. Długotrwałe narażenie na otarcia prowadzą do bliznowatych
zmian w obszarze śluzówki a nawet do martwicy stomii. Czy warto zatem ratować się otworem dużo większym niż stomia? Ta taktyka doprowadzi do bardzo szybkiego uszkodzenia fragmentu skóry narażonej na bezpośredni kontakt z treścią jelitową. Otwór w
płytce powinien być większy niż średnica stomii o maksymalnie 1-2 mm. Dzięki tej przerwie jelito będzie normalnie pracowało Niezależnie od skrócenia przewodu pokarmowego u stomików jelito nadal zachowuje swoje funkcje i sposób działania. W trakcie
przesuwania i wydalania treści jelitowej nieco rozszerza się. Jeśli coś poszło nie tak z docięciem otworu możesz uratować sytuację poszerzając go lub stosując środki uszczelniające. Nie ma sytuacji bez wyjścia.

03. Dbaj o prawidłowy stan skóry wokół stomii

Dobrze dobrany sprzęt, z właściwie wyciętym otworem w płytce powinien trafić na zdrową, dobrze oczyszczoną i suchą skórę.

Do mycia skóry wokół stomii należy użyć ciepłej wody i mydła. Wybieraj takie bez nadmiaru dodatków zapachowych i barwiących, aby jak najmniej dodatkowych substancji pozostawiać na skórze wokół stomii. Wilgotną skórę osusz miękkim ręcznikiem papierowym.
Możesz też użyć do tego suszarki z chłodnym lub lekko ciepłym nadmuchem. Uważaj na zbyt ciepłe powietrze, może oparzyć śluzówkę stomii.

Wystrzegaj się kosmetyków, które pozostawiają tłustą warstwę na skórze, ponieważ to osłabia lub wręcz uniemożliwia prawidłowe przyklejenie płytki. Nie stosuj na własną rękę żadnych maści i kremów. Konieczność wprowadzenia dodatkowych środków do leczenia
skóry oraz zasady postępowania skonsultuj zawsze z dermatologiem i pielęgniarką stomijną.

Najbardziej popularnym materiałem używanym w wyrobach stomijnych jest hydrokoloid. Ze względu na swoje właściwości doskonale sprawdza się w leczeniu ran, także tych trudno gojących się. Zasada działania jest prosta: płytka przykleja się do skóry wchłaniając
naturalną wilgoć jaka na niej jest. Hydrokoloid, z którego jest wykonana rozszerzając się, mocniej przylega do skóry. Jednak jest też druga strona medalu tej doskonałej przyczepności. Zdejmowany ze skóry, pozostawia po sobie resztki, które wymagają
dokładnego usunięcia, aby kolejna płytka przylegała równie mocno na całej powierzchni. Nawet niewielkie resztki poprzedniej płytki mogą spowodować niedokładne przyleganie następnej, a w konsekwencji nietrzymanie się i podciekanie treści jelitowej.
Zatem skórę należy też przemyć środkiem zmywającym dedykowanym do opieki okołostomijnej (są dostępne w postaci chusteczek lub spray`u), aby ostatecznie pozbyć się śladów poprzedniej płytki i kłaczków czy paproszków z używanej wcześniej suchej chusteczki.

Jeśli w trakcie tych czynności z jelita coś wypłynie, proces mycia należy rozpocząć od nowa. Niestety. SKÓRA NAPRAWDĘ MUSI BYĆ IDEALNIE CZYSTA I SUCHA. W innym przypadku płytka nie będzie trzymać się prawidłowo, a dodatkowo treść jelitowa znajdująca się
na skórze będzie ją podrażniać. Uszkodzenia skóry będą powodować ból i dyskomfort, płytka będzie gorzej się trzymała, łatwiej będzie o kolejne podciekania, rana będzie się powiększać… Łatwo wpaść w błędne koło powikłań.

Przed niekontrolowanym wyciekiem treści jelitowej w trakcie zmiany sprzętu można się zabezpieczyć planując jego wymianę przed posiłkiem, kiedy jelita nie pracują intensywnie lub uniemożliwić wypływ zatykając stomię zwiniętym gazikiem czy małym tamponem.
Jest to szczególnie przydatne urostomikom, bo mocz wypływa nieprzerwanie, zmienia się tylko jego natężenie.

04. Wyrównanie skóry wokół stomii

Przed naklejeniem płytki należy wyrównać skórę wokół stomii i zniwelować okoliczne blizny oraz wypełnić ewentualne bruzdy. Można to zrobić za pomocą past i żeli uszczelniających, pierścieni stałych lub do modelowania czy kołnierzy. Dodatkowo możesz wybierać
spośród rozwiązań hydrokoloidowych czy, coraz bardziej popularnych, silikonowych. Sam dobór środków jest sprawą indywidualną i zależy od rozmiaru i wysokości samej stomii oraz rodzaju i wielkości nierówności skóry

Regularnie obserwuj swoją stomię i skórę wokół niej, aby móc w porę zastosować odpowiednie środki zaradcze. Łatwiej zapobiegać niż leczyć, a w większości wypadków przy odpowiednim dobraniu środków pielęgnacyjnych jesteśmy w stanie poradzić sobie z problemem
zanim będzie wymagał fachowej konsultacji. Jeśli coś Cię niepokoi zwróć się po poradę do pielęgniarki stomijnej.

05. Temperatura płytki i otoczenia

Wybrałeś sprzęt, wyciąłeś właściwy otwór, przygotowałeś skórę wokół stomii – czas nakleić płytkę. Hydrokoloid ma tę właściwość, że zmienia swoją strukturę także pod wpływem temperatury. Zwiększysz przyczepność płytki ogrzewając ją nieco. Wystarczy włożyć
ją na chwilę pod pachę, a możesz też spróbować ogrzać ją w dłoniach. (A jeśli masz jeszcze pod ręką suszarkę, która służyła do osuszenia skóry wokół stomii, możesz strumień ciepłego powietrza skierować na płytkę).

Zawsze naklejaj płytkę zaczynając od dołu. Dzięki temu będziesz mieć kontrolę jak płytka przylega do stomii a jeśli używasz worków jednoczęściowych to, co ewentualnie będzie wypływać ze stomii, trafi już do worka.

Cechy hydrokoloidu takie jak podatność na temperaturę ale i właściwości chłonne umożliwiły stworzenie pierścieni do modelowania, które łatwo można formować w dłoniach nadając im pożądany kształt i uzyskując zabezpieczenie skóry wokół stomii. Oznacza to
jednak także, że należy zwrócić szczególną uwagę na miejsce przechowywania sprzętu stomijnego. Nie może być on narażony na długotrwałą ekspozycję zarówno na wysoką, jak i bardzo niską temperaturę. Hydrokoloid, z którego wykonane są płytki stomijne
zmieni swoje właściwości, co negatywnie wpłynie na ich przyczepność. W skrajnym przypadku płytki stracą kształt lub wręcz rozpływają się lub kruszą i nie będą nadawały się do użytku.

Jak widzisz podstawowe zasady są bardzo proste. Jeśli masz szczegółowe pytania lub chcesz podzielić się swoim doświadczeniem, napisz do nas biuro@stomalife.pl lub zadzwoń na bezpłatną infolinię 800 633 463