Opieka nad pacjentem z gastrostomią typu PEG

Autor: Anna Zmarzły

Żywienie dojelitowe jest stosowane u pacjentów nie mogących pokryć swojego zapotrzebowania na składniki odżywcze dietą i drogą naturalną, u których można zastosować leczenie żywieniowe przez zgłębniki założone do przewodu pokarmowego. Leczenie to polega
na podaniu pacjentowi nie mogącemu się odżywiać doustnie wszystkich składników odżywczych i wody w postaci specjalistycznej diety przemysłowej przez zgłębnik do przewodu pokarmowego. Wskazania do takiego karmienia występują w wielu przypadkach klinicznych,
są to miedzy innymi: neurogenne zaburzenia połykania (np. udar mózgu, stwardnienie zanikowe boczne, zespół otępienny, choroba Parkinsona, guzy mózgu), zaburzenia połykania w przebiegu niedrożności górnego odcinka przewodu pokarmowego, zaburzenia połykania
u chorych nieprzytomnych, pacjentów z popromiennym zapaleniem śluzówek, guzami twarzoczaszki, szyi, żołądka. Żywienie dojelitowe prowadzi się także u pacjentów Opieka nad pacjentem z gastrostomią typu PEG Tekst: Anna Zmarzły z zapaleniami trzustki,
wyniszczonych, w okresie okołooperacyjnym, w mukowiscydozie, u dzieci z wadami wrodzonymi i cięższymi przypadkami dziecięcego porażenia mózgowego z dysfagią.

W zależności od wskazań i stanu klinicznego pacjenta stosuje się różne typy zgłębników do leczenia żywieniowego. Dożołądkowo podajemy diety przemysłowe przez zgłębniki nosowo-żołądkowe, gastrostomie klasyczne, zakładane endoskopowo (PEG), gastrostomie
niskoprofilowe, dojelitowo przez zgłębniki nosowo-dwunastnicze, nosowo-jelitowe, gastro-jejunostomie, jejunostomie klasyczne i cienkoigłowe. Najczęściej w długotrwałym żywieniu dojelitowym, w tym w domu chorego, wykorzystywana jest gastrostomia odżywcza
typu PEG. Przestrzeganie zasad opieki nad chorym z gastrostomią pozwala poprawić skuteczność żywienia dojelitowego i znacznie zmniejszyć liczbę powikłań.

1. CO TO JEST GASTROSTOMIA?- Jest to kanał (przetoka) pomiędzy środowiskiem zewnętrznym a żołądkiem, do którego założona jest specjalna rurka do karmienia. Może być czasowa lub stała.
2. CO TO JEST PEG? – Jest rodzajem gastrostomii, która zakładana jest podczas gastroskopii.
3. HIGIENA JAMY USTNEJ – Na higienę jamy ustnej należy zwracać szczególną uwagę. Poza możliwością istnienia zakażeń zębów, przyzębia, języka u pacjenta z gastrostomią na skutek braku jedzenia enteralnego upośledzona jest fizjologiczna czynność samooczyszczania
   jamy ustnej i nosogardła. Brak higieny skutkuje zakażeniami. Pojawiają się niebezpieczne zapalenia nieżytowe nosa, gardła, krtani, przełyku, zapalenia ucha, ślinianek przyusznych, zachłyśnięcie, zachłystowe zapalenie płuc, nadżerki, owrzodzenia,
   odleżyny przełyku.
4. OBSŁUGA GASTROSTOMII TYPU PEG – Przetoka po założeniu gastrostomii potrzebuje około 10-14 dni na zagojenie. Dokładna pielęgnacja skóry wokół niej redukuje ryzyko infekcji i podrażnienia. Przy gastrostomii typu PEG przez pierwsze 24 godziny zewnętrzny
   dysk mocujący powinien przylegać do skóry (niezbyt ściśle). Po tym czasie należy poluzować dysk na odległość około 5 mm w celu umieszczenia opatrunku, który należy zmieniać codziennie (w razie potrzeby częściej). Po całkowitym zagojeniu przetoki
   (około 3-4 tygodnie po założeniu) do mycia można używać delikatnego roztworu wody z mydłem (pH 5,5). Opatrunek przy prawidłowej gastrostomii nie jest konieczny. Po 7-14 dniach od założenia gastrostomii rotujemy ją raz dziennie. Nie zaleca się
   stosowania na okolicę przetoki maści, kremów, talków ponieważ mogą podrażnić skórę lub przyczynić się do przesuwania płytki zewnętrznej, a tym samym zwiększyć ryzyko przeciekania podczas podawania diety. O wszystkich takich objawach jak krwawienie,
   odparzenie, wysięk, niedrożność gastrostomii należy bezwzględnie poinformować lekarza.
5. CZYM KARMIĆ PACJENTA DO GASTROSTOMII? – Poza wyjątkowymi przypadkami absolutnie nie zaleca się prowadzenia żywienia dojelitowego dietą zmiksowaną. Miksowany pokarm naturalny nie daje gwarancji dostarczenia wszystkich składników odżywczych. Dieta przemysłowa
   wytwarzana w sposób standaryzowany ma w porównaniu z dietą zmiksowaną stały, ściśle określony skład dostosowany do stanu pacjenta. Nie zawiera składników potencjalnie nietolerowanych przez chorego (cholesterol, gluten, laktoza). Prawidłowo przechowywana
   i podawana DP gwarantuje bezpieczeństwo mikrobiologiczne (małe ryzyko zakażenia). Diety zmiksowane są często zanieczyszczane (skażane) na wszystkich etapach – od zakupu zanieczyszczonych składników, poprzez używanie brudnych mikserów, namnażanie
   się bakterii w trakcie nieprawidłowego przechowywania, aż do niechlujnego podawania diety choremu. Dieta przemysłowa natomiast jest dietą sterylną, co znacznie zmniejsza ryzyko skażenia. Przykłady diet przemysłowych: Nutrison, Frsubin, Nutricomp.
   Na początku zwykle zaczyna się od mniejszej ilości diety przemysłowej, a potem stopniowo zwiększa jej dawkę. Bardzo ważne są wszystkie czynności związane z dietą przemysłową: przechowywanie diety przemysłowej (temperatura pokojowa, czyste pomieszczenie,
   jak najkrótsze przechowywanie otwartej diety – zgodnie z zaleceniami producenta) dbałość o czystość opakowania diety, mycie i dezynfekcja rąk przed pracą z dietą przemysłową, czyste podłączanie i odłączanie strzykawek i zestawów do podaży diety,
   sprzęt jednorazowy nie może być używany wielokrotnie, musi być kompatybilny (należy unikać wycieku diety, zabrudzenia połączeń). Strzykawki i zestawy powinny mieć zakończenie EN-FIT (zakończenie enteralne).
6. W JAKIEJ POZYCJI KARMIĆ PACJENTA DO GASTROSTOMII? – Najlepszą pozycją jest pozycja siedząca. Jeżeli chorego nie można posadzić – warto unieść wezgłowie łóżka o 30-45 stopni, a chorego podeprzeć poduszkami. Chorych nieprzytomnych karmimy ma prawym
   boku.
7. JAK SZYBKO PODAWAĆ DIETĘ DO GASTROSTOMII? – Karmimy powoli metodą porcji (bolusa) – wtedy jedno karmienie powinno trwać 20-30 minut, przed i po podaniu diety przemysłowej należy gastrostomię zawsze przepłukać 20-40 ml wody. Zwykle pacjent na 4-5 karmień
   w ciągu doby. Jeżeli pacjent otrzymuje dietę przemysłową pompą lub grawitacyjnie prędkość podaży nie powinna przekraczać 120- 150 ml na godzinę. Karmienie takie trwa wtedy 8-12 godzin. Należy pamiętać o podawaniu choremu do gastrostomii odpowiedniej
   ilości wody.
8. CZY DO PEGA MOŻNA PODAWAĆ LEKI? – Tak, ale powinny to być tylko leki zlecone przez lekarzarozkruszone i rozpuszczone w zimnej lub letniej wodzie przed podaniem. Nie mieszamy leków ze sobą, ani z dietą przemysłową. Przed i po podaży leków przepłukujemy
   gastrostomię 10 ml wody.

PODSUMOWANIE

W pielęgnacji chorego z gastrostomią odżywcza typu PEG należy zwracać uwagę nie tylko na gastrostomię i samo karmienie, ale także objawy zakażeń układu pokarmowego, gorączkę, przyrost masy ciała lub chudnięcie, bóle brzucha, nudności czy wymioty. O niepokojących
objawach zawsze informujemy lekarza.