Porady od ekspertów - Stomia u dzieci

STOMIA U MAŁEGO DZIECKA

Intuicyjnie zdajemy sobie sprawę, że stomia jest niefizjologicznym miejscem ujścia jelita. Oznacza to, że skóra na brzuszku dziecka nie jest i nigdy nie będzie przyzwyczajona do kontaktu z treścią jelitową – podobnie zresztą wygląda to u osób dorosłych. Dlatego też tak ważna jest prawidłowa pielęgnacja i odpowiednie dobranie sprzętu stomijnego, który będzie zabezpieczał wytworzoną
przetokę jelitową. Prawidłowa pielęgnacja pozwala na zapobieganie powikłaniom, które mogą pojawiać się na skórze wokół stomii – np. wypryskom kontaktowym czy odczynom alergicznym skóry. Wszelkie niepożądane odczyny są bardzo uciążliwe i zazwyczaj powodują duży dyskomfort. Czasami mogą także być źródłem bólu.

CO TO JEST STOMIA?

To prawdopodobnie najczęściej zadawane przez rodziców
pytanie. Stomia jest to chirurgicznie wytworzone połączenie jelita grubego (kolostomia), cienkiego (ileostomia) lub moczowodu (urostomia) ze skórą. Wykonuje się ją w sytuacji, kiedy zaburzone jest prawidłowe funkcjonowanie jelit lub pęcherza moczowego. Stomia może być wyłoniona czasowo lub na stałe. Stomie czasowe poddaje się rekonstrukcji (czas, po którym dochodzi do zamknięcia stomii,
jest różny – od 1 miesiąca do nawet 1-2 lat). U zdecydowanej większości dzieci stomia jest wyłaniana czasowo i zamykana po osiągnięciu odpowiedniej regeneracji uszkodzonych funkcji.

JAK WYGLĄDA STOMIA?

Stomia powinna mieć kolor różowoczerwony i być wilgotna. Gdy dziecko płacze, napina mięśnie brzucha, wtedy kolor stomii może się zmieniać – może być biały lub fioletowy, ale jest to zmiana czasowa. Stomia jest nieunerwiona, w związku z tym dziecko nie czuje bólu, kiedy się jej dotyka. Kształt i wielkość stomii mogą ulegać zmianie w ciągu kilku pierwszych miesięcy po operacji, dlatego istotne jest okresowe sprawdzanie jej rozmiaru, by właściwie docinać worek stomijny.

DLACZEGO WYŁONIENIE STOMII U DZIECI BYWA KONIECZNE?

Stomie u dzieci wyłania się z różnych powodów. Podzielić je można na dwie ogólne grupy: wady wrodzone i choroby. Do najczęściej występujących wad wrodzonych, których konsekwencją jest operacja wyłonienia stomii, zalicza się zarośnięcie odbytu, rozszczep kręgosłupa, wynicowanie pęcherza lub jelit oraz martwicze zapalenie jelit. Choroby mogące być przyczyną wyłonienia stomii to: choroba Hirschsprunga, choroba Crohna, nowotwór, rodzinna polipowatość jelit, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego.

SPECYFICZNE RÓŻNICE POMIĘDZY STOMIĄ U DZIECI A U DOROSŁYCH

Stomia u dzieci najczęściej zostaje wyłoniona w zupełnie innym miejscu niż u dorosłych. Wyłaniając stomię u dziecka, lekarz kieruje się tym, by w jak najmniejszym stopniu naruszać tkanki. W przypadku dorosłych stomię wyłania się w specjalnie wyznaczonym do tego miejscu. U dzieci z urostomią stomia często wyłoniona zostaje w jak najmniejszej odległości od nerki, często do jej wyłonienia nie wykorzystuje się fragmentu jelita. Efektem takiego podejścia jest umiejscowienie stomii z boku brzucha, co sprawia, że jej zaopatrzenie workiem stomijnym nastręcza ogromnych trudności. Dlatego urostomia u dzieci często zaopatrywana jest zwykłą wysoką pieluchą. Inna różnica wynika z właściwości samej skóry małego dziecka. Jest ona cieńsza i nie w pełni wykształcona, przez co jej pielęgnacja wymaga specjalnej uwagi. U niemowląt skóra jest bardzo podatna na infekcje i zakażenia grzybicze w związku z tym, że warstwa na skórze odpowiedzialna za wytwarzanie ochronnego pH skóry nie jest w pełni rozwinięta. Ze względu na różnice anatomiczne układu pokarmowego (długość jelit) u dorosłych i dzieci, a także rodzaj schorzeń (np. choroba Hirshprunga) występujących u małych pacjentów, często wyłania się u nich niewielką długość śluzówki jelita, tzw. „komin stomii”, co także powoduje wiele problemów z pielęgnacją stomii. Brzuszek maluszka jest niewielki. Pępek, bioderka i klatka piersiowa znajdują się
w bliskim sąsiedztwie stomii, co znacznie utrudnia i ogranicza miejsce naklejenia woreczka stomijnego.

PO OPERACJI

Po operacji wyłonienia stomii dziecko (tak samo jak dorośli stomicy) nie będzie w stanie kontrolować wydalania treści. W przypadku stomii jelitowej (kolostomii oraz ileostomii) treść jelitowa będzie trafiała do worka stomijnego znajdującego się na brzuszku. U dzieci z kolostomią, u których stomia została wyłoniona na jelicie grubym, początkowo kał będzie płynny, później papkowaty, a w końcu stanie się
w pełni uformowany. Pamiętajmy, że w zależności od miejsca wyłonienia stomii, wydzielina przewodu pokarmowego będzie się jednak różniła konsystencją. Stolec w pełni uformowany powstaje
dopiero w końcowym odcinku jelita grubego. Im wyżej wyłonione jelito, tym stolec będzie bardziej płynny z dużą ilością enzymów trawiennych, które bardziej drażnią skórę dziecka. Dlatego też, gdy dziecku zostanie wyłoniona ileostomia, treść jelitowa będzie miała bardziej płynną formę i będzie
wydalana w sposób ciągły. W przypadku dzieci, które mają wyłonioną urostomię, a więc
u których moczowód został połączony ze skórą, umiejscowienie stomii jest bardzo mocno powiązane ze stanem, wiekiem oraz chorobą / nieprawidłowością, która doprowadziła do operacji wyłonienia. Bardzo często stomię umiejscawia się jak najbliżej nerki, dlatego wyłoniona jest ona z boku brzuszka. Dzieci z ileostomią oddają mocz w sposób ciągły i tak jak ileostomicy i urostomicy nie mają kontroli nad wydalaną treścią.

RYZYKO ODWODNIENIA U DZIECI ZE STOMIĄ

Dzieci wytwarzają znaczne ilości treści jelitowej i moczu w stosunku do swojej masy ciała. Na przykład noworodek o masie 3 kg wytwarza około 800 ml płynów dziennie. W związku z tym dzieci są szczególnie narażone na odwodnienie i utratę soli mineralnych. Niewielkie infekcje czy reakcja na szczepienia mogą być przyczyną biegunek, które dodatkowo zwiększają prawdopodobieństwo odwodnienia. Pamiętajmy także, że już sama stomia zwiększa ryzyko odwodnienia (kolostomia, ileostomia) lub ryzyko wystąpienia infekcji układu moczowego. Dlatego tak ważna jest odpowiednia podaż płynów, która pomoże w obydwu dolegliwościach. Szczególną uwagę należy zwrócić przy wprowadzaniu do diety dziecka nowego pożywienia, na przykład owoców. Nowe produkty trzeba podawać w niewielkich ilościach i dokładnie
obserwować reakcję organizmu malucha – jeśli nie występuje biegunka, można po kilku dniach zwiększyć ilość wprowadzanego pokarmu.

JAK DOBRAĆ ODPOWIEDNI WOREK STOMIJNY?

Obecnie na rynku dostępne są różne woreczki stomijne przeznaczone specjalnie dla dzieci. Przy ich wyborze należy pamiętać, by miały odpowiednio elastyczną płytkę, która dostosowuje się do różnorodnych ruchów dziecka. U dzieci zazwyczaj najlepiej sprawdza się system jednoczęściowy (płytka w systemie dwuczęściowym ma twardy pierścień, do którego mocuje się worki) ze względu na większą

elastyczność, która zapewnia dziecku swobodę ruchów. Dodatkowo dzieci nie potrafią jeszcze napinać mięśni brzucha, co jest konieczne przy mocowaniu worka do płytki w przypadku niektórych systemów sprzętu dwuczęściowego. Rozmiar płytki i woreczka powinien być dostosowany do wielkości i wieku dziecka.

Tekst: Fundacja STOMAlife