Ileostomia odwrócona i ileostomia czasowa, czy to to samo? Co warto wiedzieć o obu?

Wydawać by się mogło, że temat stomii to niekończący się cykl pytań. Gdy uzyskamy odpowiedź na jedno, pojawia się kolejne i jeszcze następne. Taka mnogość spraw do zrozumienia stresuje. By ten stres okiełznać i zmniejszyć - odpowiadamy na wszystkie.

Dziś pora na ileostomię odwróconą.

W świecie stomii wiele pojęć bywa używanych zamiennie, choć nie zawsze są synonimami. Dwa z nich – „ileostomia czasowa” i „ileostomia odwrócona” – mogą budzić wątpliwości. W tym artykule wyjaśniamy, czym różnią się te terminy, i dlaczego warto je rozróżniać.

Zatem od początku...

Zaczynając od początku - ileostomia to chirurgiczne wytworzenie ujścia jelita cienkiego (najczęściej końcowego odcinka jelita krętego) na powierzchni brzucha. Przez wyłoniony w ten sposób fragment z organizmu wydalana jest strawiona treść jelitowa. Zabieg ten wykonywany jest wtedy, gdy dolny odcinek przewodu pokarmowego – najczęściej okrężnica lub odbytnica – wymaga czasowego odciążenia, np. po operacjach nowotworowych, urazach, stanach zapalnych jelit (jak choroba Leśniowskiego-Crohna) czy powikłaniach pooperacyjnych. Ileostomię wyłania się również wtedy, gdy jelito grube – całe lub jego część wymaga całkowitego usunięcia.

Ileostomia wyłaniana jest w dwóch trybach – na zawsze, gdy nie jest już możliwe przywrócenie ciągłości układu pokarmowego (ilestomia stała) oraz – czasowo, gdy taka możliwość jest brana pod uwagę.

I właśnie w przypadku tej ileostomii czasowej pojawia się termin ileostomii odwracalnej (odwróconej).Co ten termin właściwie oznacza?

Ileostomia odwrócona

to termin określający sytuację, w której wcześniej wyłoniona stomia została zamknięta, a ciągłość przewodu pokarmowego – chirurgicznie przywrócona. Innymi słowy, mówimy o niej wtedy, gdy treść jelitowa przestaje być wydalana przez stomię do worka stomijnego, a ponownie przemieszcza się naturalną drogą – do odbytu i wydalana jest naturalnie.

Taki zabieg (czyli zamknięcie stomii) nosi nazwę rekonstrukcji ciągłości przewodu pokarmowego. Ta opcja dostępna jest dla osób, u których nie usunięto odbytu i nie zaszyto miejsca po nim.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że ileostomia czasowa może, ale nie musi zostać odwrócona. Innymi słowy, nawet gdy lekarz omawiał ze stomikiem plany jej zamknięcia, niekoniecznie zostaną one zrealizowane. Dlaczego? Ponieważ te pierwotne plany mogą zostać zmienione przez zły stan zdrowia lub niespodziewane komplikacje.

Kiedy możliwe jest zamknięcie ileostomii?

Choć być może stomik otrzymał informację, że wyłoniona u niego stomia będzie w odpowiednim czasie zamknięta, nie zawsze jest to finalnie możliwe. (za „odpowiedni czas” uznaje się kilka miesięcy bądź nawet rok i dłużej, jakie pacjent spędza jako stomik – to kwestia bardzo indywidualna)

Warto w tym miejscu podkreślić, że praktyce nie każda ileostomia czasowa może zostać odwrócona. Warunki, które muszą zostać spełnione, to m.in.:

• dobry ogólny stan zdrowia pacjenta
• zagojenie się i pełna regeneracja miejsca pierwotnej operacji
• brak przeciwwskazań ze strony dolnego odcinka przewodu pokarmowego – np. brak niedrożności, przetok, nawrotu choroby nowotworowej, czy aktywnego stanu zapalnego
• pozytywna ocena wydolności odbytu i zwieraczy. To ważne, ponieważ jeśli ich funkcja jest zaburzona, możliwe jest nietrzymanie stolca po zamknięciu stomii.

Przed podjęciem decyzji o odtworzeniu ciągłości przewodu pokarmowego lekarz prowadzący zleca zwykle kilka badań, w tym badania obrazowe (np. kontrastowy pasaż jelitowy i kolonoskopię) a także testy funkcjonalne, by upewnić się, że planowane wcześniej zespolenie (przywrócenie ciągłości przewodu pokarmowego) będzie możliwe.

Jak wygląda zabieg zamknięcia - odwrócenia ileostomii?

To zabieg chirurgiczny, wykonywany zazwyczaj w znieczuleniu ogólnym. W dużym skrócie i uproszczeniu polega on na:

• otwarciu miejsca, gdzie znajdowała się stoma,
• zespoleniu wyłonionych fragmentów jelita,
• zamknięciu powłok brzusznych i tym samym – likwidacji stomii.

Zabieg trwa zazwyczaj krócej niż operacja wyłonienia stomii i wiąże się z mniejszym ryzykiem powikłań. Niemniej jednak, jak każda operacja, niesie za sobą pewne ryzyko: np. nieszczelność zespolenia, infekcje czy problemy z pasażem jelitowym.

Warto więc do operacji i czasu rehabilitacji dobrze się przygotować. Jak?

• właściwie się odżywiając przed operacją – warto zapytać lekarza, jaka dieta będzie najbardziej pomocna i wspomagająca organizm zarówno podczas kolejnej operacji, jak i podczas powrotu do pełni sił
• nie zapominając o aktywności fizycznej. Osoby aktywne, nie mające problemu z otyłością, szybciej i skuteczniej wracają do pełni sił.
• unikając używek, zwłaszcza papierosów. U nałogowych palaczy obserwuje się gorsze gojenie pooperacyjnych ran, opóźnioną i mniej efektywną regenerację oraz większe ryzyko powikłań pooperacyjnych.

Powrót do zdrowia po odtworzeniu ciągłości to długi proces

Okres rekonwalescencji po odwróceniu ileostomii to czas, w którym organizm na nowo „uczy się” trawienia i wydalania strawionych resztek drogą naturalną. W tym okresie mogą pojawić się:

• biegunki,
• nietolerancje pokarmowe,
• zwiększona częstotliwość wypróżnień,
• czasowe trudności w trzymaniu stolca.

To całkowicie naturalne reakcje organizmu – pod warunkiem, że z czasem słabną, a nie nasilają się, i nie trwają w nieskończoność. Choć samopoczucie po operacji może być dalekie od komfortowego, warto uzbroić się w cierpliwość. Jelita potrzebują czasu, by przystosować się do nowej rzeczywistości – zwłaszcza jeśli stomia była obecna przez wiele miesięcy.

Zdecydowanie jednak warto reagować na bieżąco, jeśli cokolwiek budzi niepokój. Dlatego jeśli sytuacja stanie się dla Was, drodzy Przyjaciele, zbyt trudna – nie wahajcie się z nami skontaktować. W ramach bezpłatnych konsultacji z przyjemnością rozwiejemy Wasze wątpliwości i pomożemy odzyskać spokój.

Co może pomóc w czasie powrotu jelit do pracy i związanym z tym dyskomfortem?

• lekkostrawna, łatwo przyswajalna dieta,
• stopniowe rozszerzanie jadłospisu,
• picie dużej ilości płynów,
• zdrowa rutyna (oprócz diety to: regularny sen, ruch, relaks, brak nałogów, zwłaszcza nikotynowego)

Niektórzy pacjenci korzystają też z fizjoterapii uroginekologicznej lub treningu zwieraczy, co pozwala szybciej odzyskać kontrolę nad wypróżnianiem.

Ileostomia odwracalna to nadzieja, ale nie gwarancja powrotu do tego, co było przed chorobą i stomią

Choć wiele ileostomii planowanych jest jako czasowe, warto pamiętać, że nie każda z nich ostatecznie zostaje odwrócona. Czasem względy medyczne, a czasem wybór pacjenta decydują o pozostaniu przy rozwiązaniu stałym – bez powrotu do naturalnego sposobu wypróżniania się. Niektórzy pacjenci po rozmowach z lekarzem, innymi stomikami oraz byłymi stomikami uznają, że wolą pozostać przy stomii, nie ryzykując wystąpienia powikłań, które jak potwierdza wielu byłych stomików – nie należą do rzadkości.

Co warto zapamiętać?

Ileostomia czasowa to stomia, co do której powstały plany jej zamknięcia.
Ileostomia odwrócona to efekt przywrócenia naturalnego pasażu jelitowego (i zamknięcia stomii).
Nie każda ileostomia czasowa staje się ileostomią odwróconą.
Możliwość odwrócenia stomii zależy od wielu czynników zdrowotnych.

Nowa sytuacja potrzebuje czasu

Dla wielu osób ileostomia odwracalna to światełko w tunelu. Warto jednak pamiętać, że – jak już wcześniej wspomniano – nie zawsze jej zamknięcie jest możliwe, mimo początkowo optymistycznych założeń. Ostateczną decyzję podejmuje lekarz prowadzący na podstawie wyników badań i oceny, czy organizm stomika zregenerował się na tyle, by przeprowadzenie takiej operacji było bezpieczne.

Oba scenariusze – zarówno ten, w którym stomia zostaje na stałe, jak i ten dający zielone światło do jej zamknięcia – są trudne, bo obie te sytuacje oznaczają wejście w zupełnie nową rzeczywistość.

Pierwszy z nich zamyka pewien etap i odbiera nadzieję na powrót do znanego wcześniej sposobu funkcjonowania. Dla wielu to cios, zwłaszcza jeśli stomia od początku była trudna do zaakceptowania i każdy dzień z nią był jedynie oczekiwaniem na jej zamknięcie.

Drugi scenariusz – choć teoretycznie pozytywny – to również duże wyzwanie. Powrót do życia bez stomii nie zawsze oznacza natychmiastowy komfort. Jelita potrzebują czasu, by nauczyć się nowej roli, a ten proces bywa bolesny i pełen dyskomfortu. Czasem nowa sytuacja wydaje się równie trudna, jak wcześniejsze życie ze stomią.

W obu przypadkach warto pamiętać, że nie trzeba przez to przechodzić samemu. Wsparcie lekarzy, pielęgniarek stomijnych, dietetyków, psychologów a także stoma-wolontariuszy może mieć ogromne znaczenie – niezależnie od tego, którą drogą trzeba będzie dalej iść.

Drogi Przyjacielu Stomiku lub były Stomiku, jeśli masz pytania lub nie wiesz, czy Twoją stomię można odwrócić – skonsultuj się z lekarzem prowadzącym lub opiekunem stomijnym. Każda stomia jest inna i każdy stomik zasługuje na troskę, zrozumienie i profesjonalną opiekę.

Tekst: Iza Janaczek
Zdjęcia: Fundacja STOMAlife i pixabay