Ileostomia i nawadnianie się. Dlaczego nie należy lekceważyć odwodnienia

Ileostomia nazywana jest tą „gorszą” stomią. Taka opinia powtarzana przez wielu stomików wynika z faktu, że stomia ta nie zasypia, tylko pracuje prawie że non stop, przez co trudniej jest wymienić woreczek. By zrobić to sprawnie, należy mieć pewne doświadczenie. A to stresuje. Zwłaszcza świeżo wyłonionych stomików, bo wymaga większej wprawy niż ta, którą na starcie życia ze stomią dysponują. Dodatkowo treść jelitowa w kontakcie ze skórą powoduje jej podrażnienia i ogromny dyskomfort, przyczyniając się nierzadko do przypadkowego odklejenia się woreczka. Do listy tej należy dopisać także bardziej wymagającą niż przy innych rodzajach stomii gospodarkę wodno-elektrolitową.

Tak, te rzeczy mogą nieco utrudniać szybkie wdrożenie się w życie z ileostomią. Nie można jednak twierdzić, że powodują, iż życie z nią jest trudniejsze w porównaniu do życia z innymi stomiami. Oczywiście życie z ileostomą jest inne niż życie z kolostomią i inne niż życie urostomików. Inne – nie znaczy jednak gorsze. Wszystko zależy od stopnia poznania tematu, z którym stomik żyje na co dzień i wdrożenia tej wiedzy w życie.

Temat radzenia sobie z odklejającym się workiem opisywaliśmy już TUTAJ. W tym artykule skupimy się zatem na gospodarce wodno-elektrolitowej ileostomików i jej wpływie na zdrowie. To ważna kwestia, zwłaszcza teraz, gdy robi się cieplej i łatwiej o odwodnienie. Warto więc dowiedzieć się, co zrobić, by utrzymać równowagę w organizmie. Warto też podkreślić, że każdy stomik ma realny wpływ na swoje zdrowie. Jak to dokładnie działa? Już tłumaczymy.

Czy ileostomia wpływa na gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu?

Zdecydowanie tak. Ileostomia ma istotny wpływ na gospodarkę elektrolitowo-wodną organizmu. W przeciwieństwie do osób z prawidłowo funkcjonującym układem trawiennym, stomicy z ileostomią tracą więcej płynów i elektrolitów, ponieważ treść jelitowa jest mniej zagęszczona i wydalana szybciej. Może to prowadzić do odwodnienia i niedoborów elektrolitów, co w dłuższej perspektywie może powodować poważne konsekwencje zdrowotne.

Z uwagi na specyfikę wydalania treści, ileostomicy są narażeni na skutki:

• straty wody oraz straty elektrolitów (zwłaszcza sodu, potasu i magnezu)

Wydalanie treści bogatej w elektrolity powoduje ich niedobory w organizmie. Może to objawiać się osłabieniem, skurczami mięśni, arytmią serca czy zmęczeniem.

Ten temat jest stanowczo zbyt rzadko poruszany, mimo że bardzo istotny dlatego, w tym artykule skupimy się więc tylko na temacie skutków źle prowadzonej gospodarki wodnej, niedoborom eklektrolitów poświęcając więcej uwagi w następnym artykule. Odpowiemy w nim na pytania: czym są elektrolity i dlaczego są tak ważne, oraz jak rozpoznawać ich brak i gdzie ich szukać.

Zatem wracając do zaburzonej gospodarki wodnej, warto podkreślić, że skutkować ona może przede wszystkim większą podatnością na odwodnienie.

Jest to częste zwłaszcza w upalne dni.

Upały, gorączka czy intensywna aktywność fizyczna dodatkowo zwiększają utratę wody (i elektrolitów), dlatego stomicy powinni szczególnie uważać na odpowiednie nawodnienie.

Dlaczego odwodnienie jest takie groźne?

Przede wszystkim, dlatego, że łatwo przegapić pierwsze symptomy. U ileostomików odwodnienie może wystąpić szybciej niż u osób bez stomii, ponieważ jelito cienkie nie wchłania wody tak efektywnie, jak jelito grube, które zostało wyłączone z trawienia. W efekcie organizm traci duże ilości płynów (i elektrolitów – o tym więcej w kolejnym artykule).

Czym się objawia odwodnienie?

Odwodnienie pojawia się szczególnie szybko u ileostomików, którzy nie wyrobili sobie rutyny częstego sięgania po wodę lub inny dobrze nawadniający napój. W ten sposób łatwo doprowadzić do pierwszego stopnia odwodnienia. Pojawia się ono niepostrzeżenie i objawia dość nieoczywistymi symptomami. Nabawić się go można nie nawadniając się regularnie. A warto podkreślić, że regularne nawadnianie u ileostomików to uzupełnianie płynów nawet przy braku odczuwalnego pragnienia. 

Jak wyglądają pierwsze wczesne objawy odwodnienia (łagodne odwodnienie)?

Charakteryzują się:

• zwiększonym pragnieniem – organizm sygnalizuje brak płynów.
• suchością w ustach i spierzchniętymi ustami oraz zmniejszoną ilością śliny i uczuciem „lepkości” w ustach.
• mniejszą ilością moczu, mocz oddawany jest rzadziej niż zwykle i ma ciemniejszy kolor.
• zmęczeniem i osłabieniem, na tym etapie odczuwany jest spadek energii i senność.
• lekkim bólem głowy – spowodowany jest on spadkiem objętości krwi.

Objawy zaawansowanego odwodnienia (umiarkowane):

• zawroty głowy, zwłaszcza przy wstawaniu. Ma to związek ze spadkiem ciśnienia krwi.
• bardzo ciemny mocz lub brak moczu przez kilka godzin
• suchość skóry, brak potu. Na tym etapie odwodnienia skóra traci elastyczność i staje się „papierowa”.
• skurcze mięśni. Pojawiają się ze względu na niedobory sodu, potasu i magnezu.
• kołatanie serca. Serce bije szybciej, by skompensować brak płynów w naczyniach krwionośnych.
• rozdrażnienie, niepokój. Tak reaguje mózg, wrażliwy na spadek nawodnienia.
• problemy z koncentracją i splątanie. Objawiają się trudnościami w myśleniu i uczuciem „mgły mózgowej”.

Objawy ciężkiego odwodnienia (zagrożenie życia):

• bardzo niskie ciśnienie krwi. Pojawia się ryzyko omdlenia i wstrząsu.
• brak potu i bardzo sucha skóra. Skóra na tym etapie odwodnienia może wyglądać na „sflaczałą” - traci elastyczność.
• silne osłabienie, brak energii do poruszania się a nawet trudność podczas wstawania z łóżka.
• silne nudności i wymioty. Tak reaguje organizm, który nie radzi sobie z brakiem płynów.
• silne skurcze mięśni i drgawki. To sygnał, że niedobory elektrolitów są bardzo poważne.
• utrata przytomności. To stan krytyczny i wymaga natychmiastowej pomocy medycznej.

Jak zapobiegać odwodnieniu i niedoborom elektrolitów?

1. Nawadniaj się odpowiednio i jakościowo

   • pij minimum 2-2,5 litra płynów dziennie, a w upały lub przy dużej ilości stolca nawet 3 litry.
   • nie pij dużych ilości na raz – lepiej popijać małymi łykami w ciągu dnia, by organizm lepiej przyswajał wodę.
   • unikaj czystej wody w dużych ilościach, bo może ona jeszcze bardziej wypłukiwać elektrolity – lepsze są napoje izotoniczne, woda z solą lub domowe roztwory elektrolitowe.

   Najlepsze napoje dla stomika:

   • woda z solą (szczypta soli na szklankę)
   • słaba herbata z miodem i cytryną
   • buliony warzywne lub mięsne
   • soki warzywne (np. pomidorowy – bogaty w potas!)
   • napoje izotoniczne (bez cukru!)

2. Uzupełniaj elektrolity,
   zwłaszcza sód, potas i magnez, więcej na ten temat znajdziesz TUTAJ.

3. Zwróć uwagę na dietę

   • unikaj produktów o działaniu przeczyszczającym (np. kawa, alkohol, ostre przyprawy, produkty bogate w błonnik nierozpuszczalny, np. surowa kapusta, fasola).
   • wybieraj produkty zagęszczające stolec, np. banany, białe pieczywo, ryż, gotowane marchewki.
   • jedz regularne, mniejsze posiłki – to pomaga w lepszym wchłanianiu składników odżywczych.

4. Obserwuj swoje ciało

   Pamiętaj, że jesteś swoim pierwszym diagnostą. Jako pierwszy / pierwsza widzisz że coś się zmieniło, czujesz, że jest gorzej. Nie lekceważ tych objawów. Reaguj adekwatnie do sytuacji.

   Objawy, przy których należy włączyć czujność:

   • zwiększone pragnienie, suchość w ustach – mogą oznaczać początek odwodnienia.
   • zmęczenie, zawroty głowy, skurcze mięśni – mogą wskazywać na niedobór elektrolitów.
   • zbyt rzadkie oddawanie moczu lub jego ciemniejszy kolor – sygnał, że pijesz za mało.
   • bardzo płynny stolec przez dłuższy czas – może prowadzić do utraty wody i elektrolitów, warto skonsultować się z lekarzem.

Wcale nie trudniejsza, a wymagająca większej uwagi

… i właśnie takie postrzeganie ileostomii pozwala podejść do niej jak do zadania, a nie jak do problemu nie do przejścia.

Ileostomia wymaga większej uważności w temacie nawodnienia i uzupełniania elektrolitów. Dlatego kluczowe jest picie odpowiednich płynów, dbanie o dietę oraz obserwowanie swojego organizmu. Warto wyrobić nawyk regularnego nawadniania, nawet gdy nie odczuwa się pragnienia, bo odwodnienie w przypadku stomika może pojawić się szybciej niż u osób bez stomii.

Zarówno odwodnieniu jak i utracie elektrolitów można zapobiegać. I stomik może to robić z sukcesem. By było to możliwe, musi mieć świadomość, jak ważne jest dbanie o siebie każdego dnia.

Przyjęło się, że dbanie o siebie dotyczy tylko i wyłącznie  dobrego wyglądu. To ogromne niedopowiedzenie, ponieważ o ile dobry wygląd jest istotny, o tyle jest on tylko wizualnym dodatkiem do prawdziwego dbania o siebie. Bo prawdziwe dbanie o siebie to regularny sen, zdrowa codzienna aktywność, właściwa dieta, a także – opisywana w tym artykule – odpowiednia ilość płynów i elektrolitów.

Teraz, gdy wiesz już, drogi Stomiku, jak ważne jest nawadnianie i jak wiele od niego zależy – nic nie stoi na przeszkodzie, byś miał realny wpływ na własne zdrowie i samopoczucie. Pamiętaj, #stomikmoże.

Tekst: Iza Janaczek
Foto: Pexels
Wspomniany tu artykuł na temat tego, co należy wiedzieć o elektrolitach, by uniknąć poważnych dla stomików skutków ich braku, znajduje się TUTAJ: „Ileostomia i elektrolity”.