Wyłonienie stomii - co dzieje się z odbytem?

Wyłonienie stomii kończy pewną „epokę”. Z chwilą przyklejenia do brzucha woreczka stomijnego zmienia się sposób załatwiania swoich potrzeb fizjologicznych. Czasami czasowo – gdy możliwe jest przywrócenie ciągłości przewodu pokarmowego, a czasami – już na zawsze.

Z chwilą wyłonienia stomii strawiona treść jelitowa trafia nie - bezpośrednio do toalety, na której człowiek zasiada tak, jak zawsze to czynił, lecz do stomijnego woreczka, który, gdy woreczek ma taką funkcję, stomik opróżnia korzystając z różnych pozycji: na stojąco – przodem do toalety, siedząc na niej – tyłem lub przodem lub przed nią przyklękając.

Ta wiedza pozostawia jednak spory niedosyt, który skutkuje licznymi pytaniami. Najważniejsze, jakie nasuwa się każdemu przygotowującemu się do operacji wyłonienia pacjentowi, brzmi – co w takim razie z odbytem?
Zatem, spróbujmy usystematyzować wiedzę na temat tego – co po operacji wyłonienia stomii dzieje się z odbytem, w sytuacji, gdy zostaje on zachowany.

Operacja wyłonienia stomii i co dalej z tym odbytem?

Zasadniczo wyróżniamy 3 typy stomii: dwie służące do wydalania strawionych resztek pokarmowych (ileostomia i kolostomia) i jedną do wydalania moczu (urostomia).

Po operacji wyłonienia stomii w życiu osoby z woreczkiem na brzuchu następują zasadnicze zmiany. Z definicji każda stomia powinna zmienić życie stomika na lepsze i z reguły, tak właśnie się dzieje. Choć postrzeganie tego tematu w dużej mierze zależy od tego, w jaki sposób na stomię pacjent przygotuje swoją własną głowę. Jeśli podejdzie do tematu zadaniowo i z otwartym umysłem, stomia będzie pomostem do dobrego życia. Jeśli z poczuciem krzywdy, to etap jej akceptacji i ruszenia w dobrym kierunku może znacznie się opóźnić. Przy czym, pod słowem „znacznie” nierzadko kryje się czas mierzony w długich, gorzkich latach.

Stomia z definicji powinna stomikowi przywrócić spokój, komfort i dobre życie. W praktyce oznacza to, że stomik znów może: wydajnie pracować, odpoczywać do syta, uprawiać sporty, wyjeżdżać na wakacje, umawiać się na randki, zakładać rodzinę, robić dalekosiężne plany czy też mieć dzieci.

Czy stomia oznacza również inne zmiany? Oczywiście. Dzięki niej znów można spać całą noc, jeść to, co podczas trwania choroby szkodziło, wychodzić z domu bez konieczności robienia planu wszystkich toalet w okolicy.

Wyłonienie stomii to także zmiany poniżej pleców

Całe morze możliwości tego, co stomik może, po wyłonieniu stomii to jedno, drugie – to zmiany, które zwłaszcza początkowo mogą powodować duży stres. Ich sedno skupić można w dwóch pytaniach:

• jak ogarnąć rutynę związaną z zaopatrywaniem stomii?
• co dzieje się z odbytem, skoro nie jest używany?

O stoma-rutynie, zmianie woreczka i dbaniu o skórę pod stomijną płytką piszemy dużo i często. Skupmy się więc na temacie, wokół którego narosły mity i legendy. Na temat tego, co dzieje się z odbytem kiedy „nie jest potrzebny”.

Stomie dzielimy na te odwracalne i te już „na zawsze”. W przypadku tych odwracalnych odbyt zostaje, a jedynie „odłącza się” od niego jelito grube, którego odcięty koniec skierowany zostaje na zewnątrz brzucha i tworzy stomię wydalniczą.
W przypadku stomii stałych, które są m.in. efektem choroby jelita także w jego dolnym odcinku, (obejmującym odbytnicę i odbyt) chory organ zostaje wycięty w całości – wraz z odbytem, a miejsce, gdzie się znajdował zostaje zamknięte i chirurgicznie w całości – zszyte.

Co należy wiedzieć o duecie stomia i odbyt?

Po wyłonieniu stomii (kolostomii lub ileostomii) z zachowaniem odbytu zmienia się (a w sumie niejako zamiera) jego funkcja. Dzieje się tak ponieważ z momentem uruchomienia innej drogi wydalania - stolec i gazy są wydalane przez stomę, a nie tradycyjną drogą jelitową.

Co dzieje się z odbytem, gdy pozbawia się go jego przyrodzonych funkcji?

• przestaje on wydalać stolec
  Po wyłonieniu stomii, stolec i gazy są wydalane przez stomę, a nie przez odbyt. Oznacza to, że odbyt przestaje pełnić swoją naturalną funkcję wydalniczą.
• może produkować i wydalać śluz
  Odbyt i pozostawiona w jamie brzusznej część jelita grubego mogą wciąż produkować niewielkie ilości śluzu, który, gdy zachodzi taka potrzeba wydalany jest przez odbyt. Warto zaznaczyć, że wydalanie niewielkich ilości śluzu to zjawisko, które nie powinno budzić niepokoju. Jednak, jeśli wydzielina jest gęsta, żółta, ropna, lub pojawiają się inne niepokojące objawy, takie jak: ból czy swędzenie, może to świadczyć o infekcji lub stanie zapalnym. Sytuację taką zawsze należy zgłosić lekarzowi.
• może dojść do osłabienia mięśni odbytu
  Mięśnie odbytu, które wcześniej były zaangażowane w kontrolowanie wypróżnień, nieużywane mogą z czasem osłabnąć (z powodu braku aktywności). Jeśli stomia jest tymczasowa, po jej zamknięciu odbyt stopniowo powinien odzyskiwać swoją funkcję.

Czy stomik ma wpływ na to, czy odbyt zostanie usunięty?

Nie. To, czy odbyt zostanie bądź czy będzie trzeba go usunąć,określa skala choroby i miejsce, w jakim się fokusuje. Czasami choroba atakuje odbytnicę i odbyt, i wtedy usunięcie zmienionych chorobowo miejsc pozwala na równoczesne usunięcie problemu. O tym, czy odbyt zostanie czy nie, decyduje lekarz.

Istnieje kilka powodów, dla których odbyt i związane z nim struktury mogą być zachowane. Należą do nich:

• możliwość odwrócenia stomii
  W przypadku, gdy stomia jest czasowa (np. po operacjach jelita grubego lub w związku z leczeniem stanów zapalnych), odbyt jest zachowywany w nadziei na późniejsze przywrócenie ciągłości przewodu pokarmowego (jego zespolenie). Po zakończeniu leczenia lub wyleczeniu chorego odcinka jelita, stomia może zostać zamknięta, a jelita ponownie podłączone do odbytu.
• zmniejszenie ryzyka powikłań
  Całkowite usunięcie odbytnicy i odbytu to skomplikowana operacja, która wiąże się z ryzykiem powikłań, takich jak infekcje czy problemy z gojeniem ran. W związku z tym w niektórych przypadkach, gdy nie ma medycznej konieczności usunięcia odbytu, lekarze mogą zdecydować się na jego zachowanie.
• komfort psychiczny pacjenta
  W przypadku niektórych pacjentów, zachowanie odbytu daje poczucie możliwości powrotu do życia „sprzed stomii” - jeśli istnieją medyczne przesłanki na jej zamknięcie. Pamiętać należy jednak, że decyzja o zachowaniu lub usunięciu odbytu zależy od konkretnej sytuacji pacjenta, rodzaju choroby, która doprowadziła do wyłonienia stomii, oraz od oceny lekarza.

Co może niepokoić stomika posiadającego odbyt?

• ból lokalizujący się w okolicy odbytu, swędzenie i szczypanie
• parcie na odbyt kończące się wydalaniem krwi. Pamiętajmy, że o ile wydalanie niewielkich ilości śluzu (o neutralnej barwie i wyglądzie) zdarza się w sytuacji posiadania stomii i odbytu równocześnie i nie jest oznaką, że dzieje się coś złego, o tyle wydalanie krwi – zdecydowanie tak i należy taką sytuację skonsultować z lekarzem.
• zmiana wyglądu i konsystencji śluzu

Nie tylko wydalanie krwi jest sygnałem alarmowym. Także nadmiar wydalanego śluzu, bądź sytuacja, gdy zmienia on konsystencję, kolor i woń. Wydzielina gęsta, ropna czy obfita również powinna zostać zgłoszona lekarzowi.

Niezwykle ważne jest, by w przypadku posiadania odbytu, wyrobić sobie nawyk dbania o jego kondycję i higienę. Okolice odbytu należy myć wodą i mydłem (najlepiej neutralnym lub szarym) i dokładnie osuszać.

Fakty i mity

W temacie odbytu i stomii powstało wiele mitów, które warto konfrontować i zderzać z faktami. Warto szukać informacji w dobrych, sprawdzonych i rzetelnych źródłach, zwłaszcza, gdy zdobyta wiedza niepokoi lub wydaje się być absurdalna.

Niektóre mity na temat stomii i odbytu:

• Przy wyłonieniu stomii zawsze usuwa się odbyt. Nieprawda. W przypadku, gdy nie jest on zajęty przez chorobę i istnieje szansa zespolenia, czyli przywrócenia ciągłości przewodu pokarmowego, odbyt zostaje.
• Gdy odbyt jest nieczynny (bo jego funkcje przejmuje stomia), to pojawia się w nim rak. Nieprawda. „Bezczynność” odbytu nie wpływa na pojawienie się raka. W przypadku choroby podstawowej, np. wrzodziejącego zapalenia jelita grubego – choroba ta może wrócić w pozostawionym fragmencie jelita grubego, w tym – w odbycie.
• Odbyt może „zapomnieć” jak działać i nie będzie spełniał swojej funkcji po zespoleniu. Nieprawda. Po zespoleniu odbyt podejmuje pracę, choć jej jakość może nie być zadowalająca. Czasami, by mięśnie odbytu odzyskały swoją pełną sprawność, trzeba więcej czasu i cierpliwości, nierzadko konsultacji z lekarzem.
• Mając odbyt i stomię, można się „załatwiać” tradycyjnie, siadając na toalecie. Nieprawda. Wyłoniona stomia w całości przejmuje funkcję wydalniczą. Co prawda stomik może odczuwać parcie na odbyt, ale dotyczyć ono będzie co najwyżej tylko wydalania śluzu.

Tekst: Iza Janaczek
Zdjęcia: Pixabay