Przegląd farmakoterapii w kontekście domowej apteczki i dlaczego jest tak istotny dla stomików?

Zgodnie z definicją, przegląd farmakoterapii – inaczej zwany przeglądem lekowym, to kompleksowa ocena wszystkich leków, które pacjent przyjmuje – na stałe lub doraźnie.

Celem takiego przeglądu jest sprawdzenie, czy prowadzone w oparciu o przyjmowane leki leczenie jest skuteczne i czy jest dopasowane do aktualnych potrzeb pacjenta.

Taki profesjonalny, kompleksowy przegląd przeprowadza lekarz (natomiast w kontekście samych leków lub zastosowania ich zamienników, oraz wpływu łączenia leków – także farmaceuta). Najczęściej jednak dzieje się tak, że przegląd naszych domowych apteczek przeprowadzamy my sami. I o ile przegląd leków pod kątem ich przydatności do spożycia można zrobić samodzielnie o tyle, by dowiedzieć się czy należy je nadal brać, czy nie należy ich zamienić na inne lub czy stałe leki można łączyć z innymi – zdecydowanie warto zapytać lekarza lub farmaceutę.

Czym zatem jest przegląd farmakoterapii w kontekście domowej apteczki?

Przegląd farmakoterapii w kontekście domowej apteczki to proces oceny i zarządzania lekami, które są przechowywane i stosowane w warunkach domowych. Celem takiego przeglądu jest zdobycie pewności, że wszystkie leki są bezpiecznie przechowywane, skuteczne, właściwie i zasadnie stosowane oraz, że nie są przeterminowane.

Wykonywanie takiego przeglądu (minimum dwa razy w roku) może być szczególnie istotne w przypadku osób przyjmujących wiele leków, w przypadku osób starszych, które mogą być narażone na ryzyko niepożądanych interakcji lekowych czy błędów w dawkowaniu, a także – co bardzo istotne – w przypadku stomików.

Jak powinien wyglądać przegląd leków w warunkach domowych?

Przegląd leków w warunkach domowych – inaczej przegląd domowej apteczki opiera się na swoistej check-liście, składającej się z kilku punktów. Rzetelne sprawdzenie wszystkich, daje właściwy ogląd sytuacji. Do punktów tych należą:

• sprawdzenie daty przydatności leków
  Truizmem jest, że leków nie powinno się stosować po upływie oznaczonego na opakowaniu terminu ich przydatności do spożycia. Leki przeterminowane należy usunąć z apteczki i utylizować, by nikt, nawet przez przypadek, po nie nie sięgnął.
• ocena zasadności stosowania danych leków
  Warto ocenić, czy wszystkie leki są nadal potrzebne i czy są stosowane zgodnie z zaleceniami lekarza, lub czy nadal należy je stosować. Często zdarza się, że przetrzymujemy w apteczce leki, które przepisane były na wyleczenie krótkotrwałych dolegliwości i nie są już potrzebne. Podobnie jest np. w przypadku chorób przewlekłych, które zakończyło wyłonienie stomii. Tabletki, które miały ochraniać lub leczyć jelito, po jego usunięciu i wyłonieniu stomii, nigdy już się nie przydadzą i warto rozważyć ich usunięcie z apteczki.
• świadomość potencjalnych interakcji
  Często mieszamy leki na receptę z tymi dostępnymi bez recepty. Nierzadko bez wiedzy lekarza. Przegląd apteczki pozwala na zwrócenie uwagi na potencjalne interakcje między tymi lekami. By mieć absolutną pewność, czy jakieś leki mogą wzajemnie wpływać na swoje działanie, warto skonsultować się z farmaceutą lub lekarzem. Kontakt z profesjonalistą w temacie przeglądu własnej apteczki, a zwłaszcza w temacie wszystkich leków, jakie się spożywa w tym samym czasie, to zdobycie pewności, że chcąc sobie pomóc – jednocześnie, bezwiednie sobie nie szkodzimy.

• sposób przechowywania leków
  W kwestii przechowywania leków nie ma kompromisów. Zawsze należy przechowywać je zgodnie z zaleceniami wpisanymi na ulotce. Nie należy bagatelizować tych wytycznych ponieważ nieodpowiednie warunki przechowywania leków mogą wpłynąć na ich skuteczność, a tym samym – na zdrowie osoby, która je stosuje.
  Jak więc przechowywać leki?
  - leki należy przechowywać w suchym i zaciemnionym miejscu, bez dostępu do promieni słonecznych. Co bardzo istotne, leki należy przechowywać zgodnie z wytycznymi zamieszczonymi w ulotce dołączonej do leku. Jeśli w ulotce nie ma informacji, w jakiej temperaturze przechowywać lek, przechowywać go należy w temperaturze pokojowej (15-25 stopni).
  - lek powinien zawsze znajdować się w oryginalnym opakowaniu, tak, by widoczna była jego nazwa oraz data przydatności do spożycia.
  - lek powinien znajdować się daleko poza zasięgiem dzieci, zwierząt i osób mogących wykorzystać go niezgodnie z jego przeznaczeniem.
• konsultacja z farmaceutą lub lekarzem
  Jak już zostało tu wspomniane, by zyskać absolutną pewność, czy właściwie dbamy o swoje zdrowie i czy wszystko, co stosujemy, jest zasadne, warto udostępnić listę leków z naszej apteczki (z zaznaczeniem tych, branych regularnie) lekarzowi lub farmaceucie.
  Specjalista może pomóc w ocenie, czy zażywanie danych leków jest wciąż zasadne lub czy nie ma potrzeby modyfikacji terapii.
• zwrócenie uwagi na niewłaściwe lub niepotrzebne stosowanie leków
  Pamiętajmy, że leki zażywa się w celu całkowitego wyleczenia schorzenia – i kiedy lekarz twierdzi, że to nastąpiło i można je odstawić nie należy kontynuować terapii na własną rękę, tak „na wszelki wypadek”, lub wracać do niej bez konsultacji ze specjalistą.
  Leki zażywa się również w celu łagodzenia objawów chorób przewlekłych. I stosuje się je długoterminowo – często już na stałe. Warto jednak monitorować stan zdrowia i zestawiać go z zażywanymi lekami. Zdarza się, że dynamika postępu choroby wymaga zmian w dawkowaniu leków bądź w samej terapii.
  Podczas przeglądu należy również zwrócić uwagę na to, czy leki są przyjmowane zgodnie z zaleceniami (dawkowanie, czas przyjmowania). Często zdarza się, że pacjenci zmieniają dawki lub pomijają dawki, co może wpłynąć na skuteczność terapii. 
• utylizacja niepotrzebnych lub przeterminowanych leków
  Leki, które nie będą już używane, bądź leki przeterminowane wymagają utylizacji. Nie można i nie należy spłukiwać ich w toalecie lub wyrzucać w całości do śmieci. Zgodnie z informacją dostępną na stronie gov.pl, przeterminowane leki należy wrzucać do specjalnych pojemników, które znaleźć można w niektórych aptekach, urzędach, przychodniach lub szpitalach.

Stomia i leki

Regularnie przeprowadzany przegląd leków to także bardzo ważny temat w kontekście stomii. Jest on istotny dla stomików z kilku powodów. Dotyczą one specyficznych potrzeb zdrowotnych i potencjalnych problemów związanych z posiadaniem stomii.

Na co warto zwrócić więc uwagę, robiąc taki przegląd?

Generalnie rzecz biorąc - na wszystkie wymienione już w tym artykule punkty dotyczące samodzielnego przeglądu apteczki, ponieważ dotyczą one także stomików. Dodatkowo warto wziąć pod uwagę aspekty wiążące przyjmowane leki stricte ze stomią, a mianowicie:

• zarządzanie objawami i komplikacjami związanymi ze stomią
  Stomicy mogą być bardziej narażeni na problemy z wydalaną konsystencją stolca, co może wpływać na funkcjonowanie stomii. Przegląd farmakoterapii pozwala upewnić się, że stosowane leki nie pogarszają tych objawów. Niektóre leki mogą powodować zaparcia (np. leki przeciwbólowe opioidowe) lub biegunki, które mogą być trudne do opanowania dla stomika.
• interakcje leków branych równocześnie
  Zdarza się, że osoby ze stomią przyjmują leki wspomagające trawienie, przeciwdziałające infekcjom lub zmniejszające stan zapalny. Ważne jest, by wszystkie brane leki nie wchodziły z sobą w niepożądane interakcje, dlatego, by zyskać pewność, że tak się nie dzieje, warto skonsultować z lekarzem ich spożywanie w tym samym czasie.
• wchłanianie leków
  Stomia może wpłynąć na sposób, w jaki organizm wchłania leki. Na przykład, osoby z ileostomią mogą mieć szybszy pasaż jelitowy, co bywa powodem zmniejszonej wchłanialności niektórych leków. Przegląd farmakoterapii pozwala dostosować dawki lub formę leku (np. zamiast tabletek, które mogą być słabo wchłaniane, warto w to miejsce zastosować płynne formy leku lub plastry).

• ryzyko odwodnienia
  Przewlekłe stosowanie leków moczopędnych lub innych środków, które zwiększają wydalanie płynów, może zwiększać ryzyko odwodnienia u osób ze stomią, zwłaszcza jeśli jej rodzaj prowadzi do utraty dużej ilości płynów. Przegląd farmakoterapii połączony z konsultacjami medycznymi pomaga monitorować i zarządzać tym ryzykiem.
• odpowiednie dawkowanie
  Ze względu na możliwość zmian w metabolizmie, po wyłonieniu stomii stomicy mogą potrzebować ułożenia nowego planu dawkowania leków, by zapewnić ich skuteczność i zminimalizować ryzyko skutków ubocznych. Wykonywanie przeglądów farmakoterapii umożliwia regularne monitorowanie stanu zdrowia osób ze stomią i dostosowywanie leczenia do ich aktualnej kondycji zdrowotnej.
• zmniejszenie ryzyka powikłań
  Niektóre leki mogą zwiększać ryzyko infekcji lub stanów zapalnych, które mogą wpłynąć na funkcjonowanie stomii. Przegląd farmakoterapii pozwala na wczesne wykrycie i zarządzanie takimi ryzykami.

Warto wiedzieć, warto stosować

Przegląd farmakoterapii, także w kontekście apteczki stomika, pozwala zoptymalizować terapię lekową, zapewnić jej bezpieczeństwo i skuteczność oraz zminimalizować ryzyko komplikacji związanych ze stomią i / lub ogólnym stanem zdrowia.

Właściwa gospodarka lekami i ich dopasowywanie na bieżąco do, często, dynamicznej sytuacji zdrowotnej, to temat, którego nie należy bagatelizować. Warto się nad nim świadomie pochylić i warto konsultować go na bieżąco z lekarzem.

Tekst: Iza Janaczek
Foto: Pixabay