Worek stomijny

• Sprzęt do zaopatrzenia kolostomii - worki zamknięte, odpuszczalne
• Sprzęt do zaopatrzenia ileostomii - worki odpuszczalne (otwarte) dające możliwość wielokrotnego opróżniania woreczka z zebranej w nim treści jelitowej
• Sprzęt do zaopatrzenia urostomii - worki z kranikiem

Tu warto dodać, że woreczki stomijne różnią się także ze względu na materiał - czyli w tym podziale mamy do czynienia z workami transparentnymi i nietransparentnymi. Te pierwsze stosowane są często w pierwszym okresie po wyłonieniu stomii, dzięki czemu na bieżąco można kontrolować kolor i konsystencję treści wpadającej do nich a także wygląd samej stomii.

Te drugie, stomicy wybierają już w czasie późniejszym, gdy wspomniane parametry nie muszą być już tak bardzo kontrolowane. Jednak także te woreczki w większości modeli zawierają transparentne okienko, pozwalające na kontrolowanie stomii, gdy tylko zajdzie taka potrzeba - bez konieczności zdejmowania woreczka.

Kolejnym ważnym podziałem woreczków stomijnych jest ten, ze względu na wiek osoby z wyłonioną stomią. Uwzględnia on specyficzne potrzeby różnych grup wiekowych, od niemowląt do seniorów. Oczywiście jest to podział umowny i nie oznacza, że osoba dorosła nie może skorzystać ze sprzętu, który jest przeznaczony dla dzieci, czyli tego w mniejszym w rozmiarze.

Tu sprzęt stomijny dzielimy na:

• Sprzęt dla osób dorosłych
• Sprzęt dla dzieci - musi być mniejszy i dostosowany do małego brzuszka.
• Sprzęt neonatologiczny

W każdej grupie wiekowej kluczowe jest dopasowanie sprzętu stomijnego, które uwzględnia nie tylko wiek, ale również aktywność, stan zdrowia skóry i preferencje życiowe danej osoby.

• System jednoczęściowy - oznacza, że płytka, która służy do przyklejenia woreczka do skóry jest z nim zintegrowana. Wymiana takiego woreczka polega na odklejeniu i zdjęciu całego - już zużytego woreczka i naklejeniu na skórę nowego, zintegrowanego modelu.
  Ten typ występuje najczęściej w opcji - worki odpuszczalne. W praktyce oznacza to możliwość ich częstego opróżniania, przy wymianie całego woreczka raz na 2-3 dni, w zależności od preferencji i potrzeb stomików.
• System dwuczęściowy - to komplet składający się z płytki i woreczka (nie występują łącznie jako jedna sztuka). Używanie tego rodzaju sprzętu polega na wymianie woreczków, bez konieczności każdorazowego odklejania płytki od ciała.
  
  Woreczki dwuczęściowe występują w opcji: odpuszczalne i zamknięte.
  W tej kombinacji woreczek zmienia się co 2-3 dni (jeśli jest odpuszczalny) bądź za każdym razem, gdy się napełni (jeśli to typ zamknięty).
  
  Płytkę należy zmieniać co 4-5 dni.
  
  Warto tu zwrócić uwagę, że przy wyborze sprzętu dwuczęściowego należy pamiętać, by wybrać sprzęt jednej marki wzajemnie do siebie pasujący. Płytki i worki są kompatybilne w zakresie oferty każdego producenta. Z uwagi na fakt, że są własnym rozwiązaniem technologicznym konkretnego producenta, mogą nie pasować do sprzętu innych producentów.
  
  Warto zauważyć także, że w systemie dwuczęściowym spotkać się można z dwoma sposobami łączenia woreczka z płytką. Przez przyklejenie oraz "na klik". Druga opcja wymaga przyciśnięcia woreczka do przyklejonej do brzucha płytki i z uwagi na to, nie jest opcją preferowaną przez osoby zaraz po operacji, z uwagi na tkliwość brzucha.

• odpuszczalne (otwarte) - posiadają one otwieraną i zamykaną końcówkę, dzięki czemu nie trzeba zmieniać woreczka za każdym razem, gdy stomik chce usunąć z niego treść. Wybierane są one często przez ileostomików.
• zamknięte - po jednorazowym napełnieniu należy je usunąć, zamieniając na nowe. Wybierane są często przez kolostomików.
• urostomijne - służą do gromadzenia wydalanego moczu. Posiadają specjalny maleńki kranik umożliwiający swobodne usuwanie moczu z woreczka, bez konieczności jego każdorazowej zmiany.

Worki stomijne zaopatrzone są w filtry węglowe mające za zadanie neutralizować wydostające się przez nie gazy.

Niektóre worki zaopatrzone sa w tzw. VENT pozwalający na odpuszczenie gromadzących się w worku gazów i redukując efekt balonowania worka. Mogą być szczególnie dobrym rozwiązaniem dla osób, u których produkcja gazów jest duża.

Niezależnie od tego czy sprzęt jest jedno, czy dwuczęściowy można go również sklasyfikować pod kątem zastosowanej płytki (przylepca). I w tym podziale występuje:

• płytka płaska - dedykowana jest stomiom wystającym nad skórę powyżej 1 cm.
• płytka wypukła typu convex - sprawdza się w przypadku stomii niewiele wystających nad skórę oraz w przypadku stomii wklęsłych, płaskich, umiejscowionych w fałdach brzusznych.
• płytka do modelowania - można ją formować palcami dopasowując otwór do rozmiaru stomii

Bez względu na rodzaj płytki, otwór w niej może być wstępnie wycięty dając możliwość dalszego docięcia dostosowując do rozmiaru stomii lub fabrycznie przygotowany do konkretnego rozmiaru stomii.

Pamiętajmy, że zły dobór sprzętu stomijnego - w tym wypadku płytki, oraz nieprawidłowe dopasowanie otworu do rozmiaru stomii, skutkować może podciekaniem treści jelitowej pod płytkę, a to prowadzić może do uszkodzenia skóry wokół stomii oraz do niekontrolowanego odklejenia się sprzętu.

W kontekście sprzętu stomijnego często pojawia się pytanie dotyczące ceny woreczków oraz ich refundacji.
Sprzęt stomijny, w tym stomijne woreczki, podlegają refundacji. Co to oznacza w praktyce?
Płytki oraz worki stomijne są w pełni refundowane. To oznacza, że pacjenci stomijni mogą zaopatrywać się w nie bezpłatnie, ale - tylko w granicach limitu określonego osobno, dla każdego rodzaju stomii.

Akcesoria stomijne służące do pielęgnacji skóry wokół stomii i będące niezbędnym elementem zaopatrzenia stomijnego są refundowane w ramach limitu finansowego, z odpłatnością pacjenta.

By móc korzystać z refundowanego sprzętu stomijnego, stomik musi posiadać zlecenia na jego odebranie. Takie zlecenia wystawia lekarz. Warunkiem otrzymania sprzętu stomijnego jest prawidłowo wypełnione zlecenie zawierające niezbędne dane, w tym: numer ewidencyjny zlecenia oraz kod ICD-10.

Cena sprzętu stomijnego ma znaczenie. Zwłaszcza, że nie jest ujednolicona i z tego powodu każdy sklep medyczny w Polsce może proponować inną. Co to oznacza w praktyce? Że w zależności od ceny woreczka w danym sklepie medycznym, w ramach otrzymanego zlecenia na refundowany sprzęt - stomik może otrzymać - na przykład 10, 8 albo tylko 6 woreczków.

Woreczki stomijne różnią się wielkością, kolorem i kształtem. Każdemu typowi stomii dedykowany jest inny typ sprzętu. Wszystkie jednak służą do tego, by pomóc stomikowi wrócić do normalnego życia, pomimo pewnej inności, wynikającej ze zmian w sposobie wypróżniania.

I jest to absolutnie wykonalne. Należy tylko właściwie dobrać sprzęt do typu stomii, w czym powinna stomikowi pomóc pielęgniarka stomijna lub stomijna opiekunka.

• rodzaj stomii
  jest to najważniejszy czynnik determinujący wybór sprzętu. Inne worki i akcesoria będą potrzebne dla stomii jelitowej, a inne dla stomii moczowej. Ważne jest, aby sprzęt był dostosowany do rodzaju wydzieliny;
• kształt i rozmiar stomii
  indywidualne cechy anatomiczne wymagają dopasowania rozmiaru i kształtu płytki, aby zapewnić szczelność i komfort noszenia. Prawidłowo dobrany sprzęt zmniejsza ryzyko podrażnień i uszkodzeń skóry;
• lokalizacja na brzuchu
  miejsce, w którym znajduje się stomia, ma wpływ na wybór rodzaju worka - różne modele lepiej sprawdzają się w zależności od tego, czy stomia znajduje się niżej, czy wyżej na brzuchu, oraz czy w jej okolicy są blizny, czy fałdy skórne;
• ilość i rodzaj wypróżnień
  częstotliwość i konsystencja wypróżnień determinują potrzebę stosowania worków o różnej pojemności i z różnymi systemami opróżniania;
• powikłania stomijne
  w przypadku występowania powikłań, takich jak skórne podrażnienia czy przepukliny, konieczny może być dobór specjalistycznego sprzętu łagodzącego te problemy;
• zdolność do samoopieki
  dostępność i łatwość obsługi sprzętu stomijnego musi być dostosowana do umiejętności manualnych użytkownika, co jest szczególnie ważne u osób starszych lub z ograniczeniami ruchowymi;
• wiek i aktywność fizyczna
  dla aktywnych osób oraz dzieci mogą być potrzebne specjalne worki stomijne, a także akcesoria, zapewniające większą swobodę ruchów i bezpieczeństwo podczas aktywności fizycznej;
• preferencje indywidualne
  kwestie estetyczne i praktyczne, takie jak kolor worków, ich widoczność pod ubraniem, czy możliwość kąpieli z workiem, również odgrywają istotną rolę w procesie wyboru;
• akcesoria stomijne
  nie należy zapominać o akcesoriach, takich jak pasy stomijne, osłonki czy preparaty do pielęgnacji skóry wokół stomii, które znacząco poprawiają komfort życia ze stomią.

Warto zaznaczyć, że sprzęt stomijny i cewniki, mimo że są sprzętem medycznym, nie są klasyfikowane jako odpady medyczne. Według polskiej Ustawy o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 r. (Dz.U. 2023 poz. 1587), odpady medyczne to te powstające w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych oraz prowadzeniem badań i doświadczeń naukowych w zakresie medycyny. To oznacza, że w przypadku zużytego sprzętu stomijnego i cewników stosowanych w domach, mamy do czynienia z odpadami komunalnymi.

Pojawia się pytanie: czy wrzucać go do odpadów zmieszanych, czy może lepiej do plastiku?

Dbając o ochronę środowiska, kluczowe jest, aby - jeśli to możliwe, każdy element zużytego sprzętu był odpowiednio segregowany. Jednak z uwagi na charakter tych odpadów, często najlepszym rozwiązaniem jest umieszczenie ich w odpadach zmieszanych, po uprzednim zamknięciu w szczelnym woreczku, aby uniknąć nieprzyjemnego zapachu z kosza.

Zawartość worka stomijnego powinna być opróżniona do toalety / sedesu przed wyrzuceniem do kosza.

• w przypadku worków otwartych - należy opróżnić zawartość worka stomijnego do toalety.
• w przypadku worków zamkniętych - należy naciąć dolną część worka i opróżnić zawartość worka do toalety.

Choć sposób utylizacji zużytego sprzętu stomijnego może wydawać się mało istotny w kontekście stomii, to jednak ma on spore znaczenie. Zarówno ze względu na kwestie ekologiczne jak również z powodu komfortu psychicznego stomika oraz osób uczestniczących w procesie wymiany stomijnego woreczka.