Woda w diecie stomika

WODA W DIECIE STOMIKA

Tekst: Halszka Sokołow

„Chcesz być zdrowy, młody, nigdy nie stroń od wody”. Ta sentencja, przypisywana słynnemu zielarzowi ojcu Czesławowi Klimuszko, nie straciła nic ze swojej aktualności. Bez wody nie ma życia. Bez niej nie mogą zachodzić żadne procesy metaboliczne, niemożliwe jest dostarczanie składników odżywczych, wydalanie produktów przemiany materii, regulacja temperatury ciała i wiele innych. Prawidłowe nawodnienie organizmu to również podstawa dobrego funkcjonowania osób z wyłonioną stomią.

Człowiek bezpośrednio po swoich narodzinach składa się aż w 75% z wody. Wraz z wiekiem wartość ta się zmniejsza. Średnia zawartość wody u osoby dorosłej to ok. 60%. Ilość wody w organizmie zależy nie tylko od liczby przeżytych wiosen, ale także od płci i zawartości tkanki tłuszczowej. U kobiet obserwuje się zwykle mniejszą ilość wody niż u mężczyzn, podobnie jak u osób otyłych w porównaniu z osobami szczupłymi.

Woda nie ma kalorii i nie dostarcza energii, a mimo to dorosły człowiek nie jest w stanie przeżyć bez niej nawet kilku dni. Zbyt mała ilość płynów w diecie powoduje odwodnienie organizmu, czego objawem są m.in. osłabienie, bóle i zawroty głowy, problemy z koncentracją, senność, drażliwość, osłabienie fizyczne, a także psychiczne. Woda jest niezbędna do prawidłowego przebiegu procesu trawienia. Dzięki niej możliwe jest formowanie kęsów, działanie enzymów czy przesuwanie treści pokarmowej. Woda dostarczana do organizmu obecna jest nie tylko w płynach, ale także w formie innych produktów spożywczych. Największą ilością wody charakteryzują się warzywa i owoce. Przykładowo zielony ogórek to prawie w 96% woda, porzeczka czarna zawiera jej ok. 83%, za to mąki, kasze czy makarony zaledwie od 5 do 15%.

Warto wiedzieć, że wodę wydalamy nie tylko wraz z moczem czy kałem, ale także tracimy ją również z wydychanym powietrzem i przez skórę.

Dobre nawodnienie jest kluczowe zarówno dla ileostomików, jak i kolostomików. Średnia objętość stolca u osób ze stomią wyłonioną z jelita cienkiego jest większa niż u osób bez stomii. Związku z większym wydalaniem wody zawartej w treści pokarmowej ileostomicy mogą być szczególnie narażeni na odwodnienie – zwłaszcza teraz, latem. Z kolei zbyt mała ilość płynów u kolostomików może generować problemy z zaparciami. Woda aktywuje bowiem działanie błonnika pokarmowego, powoduje jego pęcznienie i przesuwanie treści pokarmowej.

Jeśli masz tendencję do zaparć, zacznij swój dzień od wypicia wody. W ten sposób skutecznie aktywujesz motorykę jelita grubego (tzw. ruchy propulsywne), które jest wrażliwe na wypełnienie żołądka po nocnym głodzeniu.

Nasz organizm nie ma zdolności magazynowania większej ilości wody. Wodę trzeba pić i należy robić to systematycznie przez cały dzień (a nie dopiero wtedy, gdy pojawi się pragnienie). Najkorzystniejsze jest picie często małych ilości, a nie jednorazowo kilka szklanek. Małe porcje wody są lepiej wchłaniane i wolniej wydalane.

Dzienne zapotrzebowanie na wodę powinno być ustalane indywidualnie, ponieważ zależy ono od wielu czynników stanu zdrowia (m.in. wydolności nerek), temperatury otoczenia, wilgotności, rodzaju przyjmowanych leków, aktywności fizycznej czy stanu fizjologicznego (ciąża / laktacja).

Średnie zapotrzebowanie na wodę dla kobiet wynosi ok. 2 l, dla mężczyzn ok. 2,5 l. Kobiety w okresie ciąży potrzebują średnio 2,3 l wody na dobę, zaś karmiące 2,7 l (dotyczy to wody zawartej w napojach, zupach i wszystkich produktach spożywczych).

Pacjenci z wyłonioną stomią powinni indywidualnie ustalić zalecaną ilość płynów – będzie ona zależna przede wszystkim od miejsca wyłonienia stomii i ich stanu zdrowia.

Do popijania leków zawsze należy używać wody. I nie chodzi tu o jeden pośpieszny łyk, tylko tyle, ile zaleca producent leku (bardzo często jest to jedna szklanka). Woda jest najbardziej neutralnym i bezpiecznym płynem. Popijanie leku innymi rodzajami płynów np. sokami, napojami z kofeiną może prowadzić do wystąpienia działań niepożądanych.

Czy wiesz, czym jest „woda metaboliczna”? To woda, która powstaje w organizmie w wyniku przemiany materii (tj. przemian białek, tłuszczów i węglowodanów). Najwięcej wody towarzyszy przemianom tłuszczów, a najmniej białek. Średnia ilość wody metabolicznej powstającej w ciągu doby to ok. 300 ml.

Wody butelkowe dostępne na rynku różnią się od siebie składem i właściwościami. Najkorzystniejszym rodzajem wód dla stomików są wody mineralne. W przypadku ileostomików wody te mogą wzbogacić dietę w składniki mineralne i wyrównać straty elektrolitowe (zwłaszcza sodu). Natomiast kolostomikom mogą pomóc w wyregulowaniu pracy przewodu pokarmowego. Kupne wody należy po otwarciu przechowywać w lodówce i wypić maksymalnie w ciągu kilkunastu godzin. Spożycie wody, która dłużej stoi w otwartej butelce zwiększa ryzyko pojawienia się biegunki. Dostępne na rynku wody mają różne składy, dlatego rodzaj spożywanej wody najlepiej omówić indywidualnie z dietetykiem lub lekarzem.

WSKAZÓWKI NAWADNIAJĄCE NIE TYLKO NA LATO:

• W domu / pracy miej zawsze dzbanek z wodą pod ręką. Jeśli się przemieszczasz, weź do torebki / plecaka / samochodu ze sobą butelkę. Pij małymi porcjami przez cały dzień.
• Unikaj kupnych wód smakowych. Jeśli smak zwykłej wody ci nie odpowiada, dorzuć wybrane dodatki np. plasterki ogórka, pomarańczy, cytryny, świeże truskawki, maliny, listki mięty, a na chłodny letni wieczór np. plasterki imbiru z goździkami i cynamonem (to prawdziwa „bomba przeciwzapalna”!).
• Wodę pij powoli przez cały dzień małymi porcjami.
• Leki popijaj wodą.
• Jeśli masz tendencję do zaparć, zacznij dzień od wypicia wody.

 

Nawadnianie może wspomóc dbanie o sylwetkę. Wiele osób myli uczucie pragnienia z uczuciem głodu i znacząco zwiększa wartość kaloryczną swojej diety. Woda nie dostarcza kalorii. Ta smakowa samodzielnie przygotowana z małymi dodatkami owoców, nieistotnie podniesie swoją wartość kaloryczną. Natomiast kupne wody smakowe (np. cytrynowa, truskawkowa) bardzo często zawierają dodatek cukru i dlatego mogą utrudniać pracę nad szczupłą sylwetką. Duża butelka takiej wody może dostarczyć aż 300 kcal, czyli tyle, ile średnia porcja pieczonej piersi indyka, z kilkoma łyżkami kaszy i dużą miską sałaty!

Uwaga. Informacje przedstawione w artykule mają charakter ogólny i nie zastąpią indywidualnej konsultacji dietetycznej. Rodzaj produktów musi być zawsze dopasowany do osobistej tolerancji, stanu zdrowia oraz rodzaju przyjmowanych leków.

Wybrana bibliografia:

2019. Krauss (red. nauk,). Fizjologia człowieka, PZWL, 2019.
2020. Brzegowy, M. Maciejewska-Cebulak, Nie daj się rakowi. Wsparcie żywieniowe w chorobie nowotworowej, wyd. M, 2018.
2021. Jarosz (red. nauk.), Dietetyka. Żywność, żywienie w prewencji i leczeniu, Instytut Żywności i Żywienia, 2017.
2022. Kunachowicz, B. Przygoda, I. Nadolna, K. Iwanow, Tabele składu i wartości odżywczej żywności, wyd. PZWL, 2017,
2023. Jarosz, B. Bułhak-Jachymczyk (red. nauk.), Normy żywienia człowieka, PZWL, 2008.
2024. Ciborowska, A. Rudnicka, Dietetyka żywienie człowieka zdrowego i chorego, wyd. PZWL, 2007.