Udar w młodym wieku

Udar w młodym wieku

Tekst: Beata Turska

 

Udar to przypadłość, która może spotkać także osobę młodą. Jak to możliwe? Czy da się temu zapobiec? Jakie są objawy i rokowania? Zapytaliśmy o to dra hab. Jacka Rożnieckiego, profesora nadzwyczajnego i kierownika Kliniki Neurologii, Udarów Mózgu i Neurorehabilitacji Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.

W Polsce średnio co osiem minut ktoś doznaje udaru, którego skutkiem jest często niepełnosprawność, a nawet śmierć.
— Najczęściej (w 85 proc. przypadków) mamy do czynienia z udarem niedokrwiennym, inaczej zawałem mózgu, spowodowanym nagłym brakiem dopływu krwi (a więc także tlenu i substancji odżywczych) do mózgu, z powodu skrzepliny zamykającej światło większego bądź mniejszego naczynia mózgowego, a czasem nawet tętnicy szyjnej lub podstawnej, które doprowadzają krew do mózgu. W pozostałych przypadkach, czyli w ok. 15 proc., do zniszczenia tkanki nerwowej mózgu dochodzi na skutek pęknięcia naczynia i krwotoku do mózgu lub do przestrzeni podpajęczynówkowej znajdującej się pomiędzy mózgiem a czaszką, a precyzyjniej – między oponą miękką a pajęczą, gdzie znajduje się płyn mózgowo-rdzeniowy — wyjaśnia prof. Jacek Rożniecki.

 

Nie tylko ludzie starsi

Choć udar zwykło się uważać za problem, który dotyczy wyłącznie osób w podeszłym wieku, może przydarzyć się także ludziom młodym, a nawet dzieciom. Jego przyczyny są jednak inne i u młodych osób dochodzi do niego zdecydowanie rzadziej (ok. 5 proc. wszystkich udarów). W przypadku ludzi starszych udar najczęściej dotyka osoby, które cierpią na nadciśnienie tętnicze, cukrzycę lub hipercholesterolemię lub dyslipidemię, powodujące miażdżycę tętnic, w tym tętnic mózgowych i szyjnych, co prowadzi do tzw. udarów niedokrwiennych. Drugą grupą ryzyka są osoby chorujące na migotanie przedsionków, które sprzyja zastojowi krwi w przedsionkach serca i w efekcie powstawaniu skrzeplin, a w konsekwencji niedokrwiennym udarom mózgu sercopochodnym.
— U młodych ludzi jest inaczej — mówi prof. Rożniecki. — U nich przyczyną udaru są najczęściej wady serca (na przykład wrodzone wady serca, wady zastawkowe lub tzw. przetrwały otwór owalny (PFO), albo zaburzenia krzepnięcia krwi, zwłaszcza tzw. wrodzone trombofilie.
Zdarza się i tak, że na udar w młodym wieku pracujemy sami. Ryzyko jego wystąpienia zwiększa na przykład zażywanie twardych narkotyków (amfetaminy, kokainy i heroiny), jednak nie tylko. Jedną z najczęściej spotykanych przyczyn udarów u młodych kobiet jest złożenie się dwóch albo nawet trzech czynników. Pierwszym z nich jest migrena z aurą, a więc poprzedzającymi ją objawami (np. błyskami, mroczkami lub ubytkami w polu widzenia, czasem także przejściowym drętwieniem po jednej stronie ciała, osłabieniem siły mięśniowej lub zaburzeniami mowy), która dwu-, trzykrotnie zwiększa ryzyko niedokrwiennego udaru mózgu. Jeśli cierpiąca na ten rodzaj migreny kobieta stosuje środki antykoncepcyjne z estrogenami, ryzyko wystąpienia u niej udaru rośnie kilkanaście razy, a jeśli do tego pali papierosy ‒ staje się nawet 48 razy większe.

 

Objawy i skutki udaru u młodych

Objawy udaru u osoby młodej są takie same jak u osób starszych: chory nie jest w stanie poruszać ręką i/lub nogą albo ma osłabione mięśnie, a zatem siłę w kończynie lub kończynach po jednej stronie ciała, opada mu kącik ust, zaczyna mówić niezrozumiale, ma problemy z widzeniem, czasem zaburzenia równowagi i brak koordynacji. Podobne są także skutki.
— Chory po udarze może mieć niedowłady jednej lub dwóch kończyn po tej samej stronie ciała, podobnie układające się zaburzenia czucia, problemy z mową, czyli trudności ze znalezieniem słów lub ze zrozumieniem tego, co mówi się do niego, zaburzenia widzenia, które polegają na tym, że np. znika połowa pola widzenia — wymienia prof. Rożniecki. — Udar to ogromny problem dla osoby w każdym wieku, jednak w przypadku młodego człowieka, to coś, co – o ile jego stan się nie poprawi – może zrujnować życie, sprawić, że nie będzie w stanie dokończyć studiów, pójść do pracy, uprawiać sportu, usamodzielnić się i być niezależnym.

 

Liczy się każda minuta

Przyszłość chorego zależy od tego, który obszar mózgu został zniszczony (niektóre jego rejony są bardziej, a inne mniej „strategiczne”), jak rozległy był udar, jak szybko zostało wdrożone leczenie i na ile było ono skuteczne.
— Małe udary, tzw. lakunarne lub zatokowe, podczas których zniszczeniu ulega obszar mający pół centymetra, centymetr wielkości, nie powodują tak dużego deficytu, jak te, które obejmują jedną trzecią lub połowę półkuli mózgowej — mówi prof. Rożniecki.

Niezależnie od wieku chorego udar jest zawsze stanem zagrożenia życia, dlatego chory musi jak najszybciej trafić do szpitala. Od tego, jak szybko tam się znajdzie, zależą także rokowania na przyszłość.
— Gdy dochodzi do udaru niedokrwiennego, wokół ogniska zawału przez pewien czas utrzymuje się penumbra, czyli strefa , w której neurony są niedokrwione, ale wciąż jeszcze żywe. Ten obszar jest dysfunkcyjny, jednak wciąż jeszcze nie uległ martwicy. Jeśli w ciągu godziny, dwóch, trzech uda się przywrócić w tym obszarze krążenie, w dużym stopniu można jeszcze odwrócić objawy neurologiczne, które są wynikiem niedotlenienia neuronów, ale jeszcze nie martwicy — wyjaśnia prof. Rożniecki.

Penumbra zmniejsza się z każdą minutą udaru, co oznacza, że z każdą minutą pozostaje mniej neuronów, które jeszcze można uratować przed martwicą. Czasu jest naprawdę niewiele. Obliczono, że przy średniej wielkości udarze niedokrwiennym w ciągu każdej minuty umiera prawie 1,9 mln neuronów, a destrukcja całego obszaru niedokrwienia trwa kilka godzin. Bardzo ważne jest także to, by pacjent od razu trafił tam, gdzie może liczyć na najlepszą pomoc, a więc na wyposażony w tomograf oddział udarowy, i to w tzw. czasowym oknie terapeutycznym, a najlepiej na jego początku.
— Tylko dzięki temu badaniu możemy ustalić, czy mamy do czynienia z udarem niedokrwiennym czy z krwotocznym. Ich objawy są identyczne, jednak leczenie całkiem odmienne: w pierwszym przypadku podajemy lek rozpuszczający skrzeplinę lub udrażniamy naczynie zabiegowo, w drugim staramy się przeciwdziałać obrzękowi, który tworzy się wokół ogniska krwotocznego i najczęściej pogarsza stan neurologiczny i ogólny chorego. Okno czasowe dla leczenia trombolitycznego wynosi 4,5 godziny, zaś dla leczenia za pomocą mechanicznego usunięcia skrzepliny (trombektomii) – 6 godzin. Leczenie pacjenta z udarem to także rehabilitacja, która powinna zacząć się już pod koniec pierwszej doby udaru mózgu i trwa czasem latami. Kluczowy jest pierwszy rok po udarze, zwłaszcza jego pierwsza połowa.

 

Co możesz zrobić, by uniknąć problemów?

Na wiele czynników, które mogą spowodować udar w młodym wieku (np. wrodzone wady serca), nie mamy wpływu, jednak możemy unikać tego, co zwiększa ryzyko, np. zażywania narkotyków. W przypadku kobiet cierpiących na migrenę z aurą najważniejsze jest to, by nie korzystały z antykoncepcji hormonalnej i nie paliły papierosów.
— Ważny jest także wystarczająco długi sen. Udowodniono, że jeśli śpimy mniej niż sześć godzin na dobę, ryzyko chorób sercowo-naczyniowych (a więc i udaru) rośnie. Wśród czynników ryzyka udaru jest brak aktywności fizycznej. Aktywny tryb życia pozwala się przed nim chronić, przy czym nie chodzi tu o spacer z psem, a regularny (trzy, cztery razy w tygodniu) trwający co najmniej pół godziny wysiłek, który powoduje znacząco przyspieszoną pracę serca i spocenie się. Trzeba także kontrolować ciśnienie tętnicze i tętno, wagę, i poziom cukru, ograniczyć stres i nie palić papierosów. Rzucenie palenia zmniejsza ryzyko udaru o połowę!

 

RAMKA I

3 fakty o udarze

1. Udar jest drugą po chorobach serca przyczyną zgonów osób dorosłych i najczęstszą przyczyną niepełnosprawności.
2. Każdego roku w Polsce rejestruje się ok. 60-80 tys. nowych zachorowań.
3. Udaru nieco częściej doznają mężczyźni, jednak w przypadku kobiet udar częściej prowadzi do śmierci.

RAMKA II

Rodzaje udarów

Udar niedokrwienny: mózg jest niszczony na skutek nagłego braku dopływu krwi (a więc i tlenu) do mózgu, ponieważ skrzeplina blokuje tętnicę doprowadzającą do niego krew.
Udar krwotoczny (potocznie, choć niepoprawnie, zwany wylewem): mózg jest niszczony jest przez krew, która przedostaje się do mózgu lub przestrzeni, która go otacza, z uszkodzonego naczynia krwionośnego.
Mini udar (TIA) to epizod niedokrwienia, którego objawy ustępują w ciągu doby i który nie pozostawia po sobie organicznego uszkodzenia mózgu, może być jednak zapowiedzią „dużego udaru”.

 

RAMKA III
Objawy ostrzegawcze udaru

• Wykrzywienie twarzy po jednej stronie, szczególnie widoczne jest opuszczenie kącika ust.
• Nagłe osłabienie kończyny lub kończyn po jednej stronie (niedowład połowiczy).
• Nagłe zaburzenia czucia po jednej stronie ciała (niedoczulica połowicza) lub drętwienie połowy ciała.
• Nagłe zaburzenia mowy (mowa bełkotliwa, utrata zdolności mówienia, trudności w zrozumieniu mowy).
• Nagłe zaburzenia widzenia. Charakterystyczne jest niedowidzenie połowy pola widzenia lub niedowidzenie na jedno oko (rzadko, bo dotyczy wówczas tylko tętnicy ocznej lub środkowej siatkówki.
• Nagłe zawroty głowy z zaburzeniami w utrzymaniu równowagi, nagłymi upadkami, czasami z podwójnym widzeniem, kłopotami z orientacją i zaburzeniami świadomości

Uwaga: Takich objawów nie wolno lekceważyć, nawet jeśli przemijają. Tylko szybka i fachowa pomoc pozwala uniknąć trwałego kalectwa.

RAMKA IV

Ważne adresy
www.fum.info.pl
stopudarom.pl