Prawa pacjenta - o czym każdy stomik i nie tylko powienin wiedzieć

Autor: Krystyna Barbara Kozłowska

Wyłonienie stomii to dla wielu pacjentów moment stresujący, związany z licznymi obawami i niepewnością. W takiej sytuacji ważne jest, aby lekarze i pielęgniarki z dbałością podchodzili do właściwiej realizacji przysługujących pacjentowi praw. Pośpiech,
liczne obowiązki i dokumenty do wypełnienia sprawiają, że personel medyczny nie zawsze o tym pamięta, dlatego warto, aby pacjenci znali przysługujące im prawa i wymagali ich stosowania. O jakich prawach powinni więc pamiętać pacjenci?

Prawo do informacji i do wyrażania zgody na udzielenie świadczenia zdrowotnego

Przede wszystkim o prawie do informacji. Prawo to obejmuje uzyskanie przez pacjenta informacji o swoim stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania
albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu. Dodatkowo informacje to powinny zostać udzielone przez lekarza w sposób przystępny dla pacjenta, tzn. językiem dla niego zrozumiałym, bez naużywania terminologii czysto medycznej. Prawo do informacji
wydaje się być szczególnie istotne dla pacjenta, który ma przejść operację wyłonienia stomii. Ważne więc, aby przed zabiegiem lekarz wyjaśnił pacjentowi dlaczego ze względu na jego chorobę taka metoda leczenia jest najlepsza, dlaczego są wskazania
do wyłonienia stomii oraz jak planowo będzie przebiegała taka operacja. Lekarz powinien też przedstawić pacjentowi możliwe do przewidzenia powikłania po takiej operacji oraz konsekwencje z nią związane, ale także uświadomić pacjenta jakie mogą być
zdrowotne skutki niewykonania tego zabiegu. Pacjent, który uzyska i zrozumie przekazane przez lekarza informacje będzie mógł świadomie wyrazić zgodę na przeprowadzenie zabiegu wyłonienia stomii. Wyrażenie zgody na udzielenie określonych świadczeń
zdrowotnych lub odmowy takiej zgody jest kolejnym prawem pacjenta, o którym warto pamiętać. Każde świadczenie zdrowotne – od badania po operację – może zostać udzielone po uzyskaniu zgody od pacjenta. Taką zgodę pacjent wyraża ustnie, a jedynie w
przypadku zabiegu operacyjnego albo zastosowania metody leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta istnieje wymóg wyrażenia zgody w formie pisemnej. Warto wiedzieć, że wszelkie informacje o stanie zdrowia pacjenta i udzielonych
mu świadczeniach zdrowotnych lekarz powinien przekazać nie tylko samemu choremu, ale także osobie, upoważnionej przez pacjenta.

W praktyce oznacza to, że osoba wskazana przez pacjenta może aktywnie uczestniczyć w rozmowie na temat stanu jego zdrowia i uzyskiwać wszelkie informacje w tym zakresie. Skorzystanie z tego prawa może być wskazane, gdy informacja o konieczności wyłonienia
stomii lub sama wizyta u lekarza wywołują u pacjenta stres, czy silne zdenerwowanie. Wówczas wskazana jest obecność osoby bliskiej, która wesprze pacjenta, zapamięta przekazywane przez lekarza lub pielęgniarkę informacje, czy zada lekarzowi dodatkowe
pytania.

Prawo do intymności i godności

Osoba bliska może towarzyszyć nam podczas wizyty u lekarza. Jednym z aspektów prawa pacjenta do poszanowania intymności i godności jest bowiem możliwość obecności osoby bliskiej przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Przypomnę, że przez osobę bliską rozumie
się nie tylko małżonka, rodziców, dzieci czy krewnych, ale także osobę pozostającą z pacjentem we wspólnym pożyciu albo każdą inną osobę wybraną przez pacjenta. Lekarz, pielęgniarka lub inna osoba wykonująca zawód medyczny może odmówić pacjentowi
obecności osoby bliskiej przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych jedynie w dwóch przypadkach: gdy istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo pacjenta. W każdym z ww. przypadków, odmowa obecności
osoby bliskiej musi zostać odnotowana w dokumentacji medycznej pacjenta. Właściwa realizacja tego prawa to również zapewnienie pacjentowi poczucia intymności w czasie prowadzenia trudnej dla pacjenta rozmowy z lekarzem, gdy dowiaduje się o konieczności
wyłonienia stomii, a także uzyskuje wszelkie inne informacje na temat swojego stanu zdrowia i planowanym leczeniu. Pacjent ma prawo do poszanowania intymności również po operacji, gdy na wieloosobowej sali jest badany przez lekarza. Jeśli takie badanie
narusza intymność pacjenta, która związana jest m.in. z poczuciem wstydu, szpital powinien zapewnić pacjentowi np. parawan.

Prawo do świadczeń zdrowotnych

Pacjenci mają prawo, aby udzielane im świadczenia zdrowotne odpowiadały wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej – czyli m.in. standardów, wytycznych, rekomendacji czy zaleceń. W przypadku pacjentów, którym ma zostać wyłoniona stomia ważne jest np., aby
wyznaczenie miejsca na stomię, czy sama operacja odbyły się zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie zasadami i wytycznymi, jest to bowiem kwestia mająca duży wpływ na jakość i wygodę życia pacjentów po zabiegu. Świadczenia zdrowotne powinny być też
udzielane z należytą starannością, w warunkach spełniających wymagania fachowe i sanitarne, a udzielające ich osoby wykonujące zawód medyczny powinny kierować się zasadami etyki zawodowej. W niektórych sytuacjach, warto także pamiętać o prawie żądania,
aby udzielający pacjentowi świadczenia zdrowotnych lekarz zasięgnął opinii innego lekarza lub zwołał konsylium lekarskie. Oczywiście lekarz, jako osoba podejmująca decyzję dotyczące procesu leczenia i biorąca za tę decyzję odpowiedzialność, może odmówić
zwołania konsylium lekarskiego lub zasięgnięcia opinii innego lekarza, jeżeli uzna, że żądanie pacjenta jest bezzasadne. Odmowę taką musi jednak odnotować w dokumentacji medycznej pacjenta.

Prawo do poszanowania życia rodzinnego i prywatnego

W czasie hospitalizacji pacjenci mogą skorzystać z dodatkowej opieki pielęgnacyjnej – czyli opieki która nie polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Taką opiekę może sprawować osoba bliska – np. małżonek, rodzic czy syn albo córka, ale także inna
osoba np. profesjonalista – przykładowo pielęgniarka na podstawie zawartej z nią umowy cywilnoprawnej. Jeśli decydujemy się na skorzystanie z dodatkowej opieki pielęgnacyjnej pamiętajmy, że gdy realizacja tego prawa skutkuje kosztami poniesionymi
przez szpital, może on pobrać opłatę rekompensującą. Przepisy dają jednak jedynie możliwość pobierania opłaty rekompensującej poniesione przez szpital koszty (związane np. z udostępnieniem odzieży ochronnej, zużyciem mediów, udostępnieniem łazienki,
pomieszczenia socjalnego w celu przygotowania posiłku), nie przewidują natomiast możliwości pobierania opłaty za samą obecność osoby bliskiej przy pacjencie w czasie jego hospitalizacji. Kierownik podmiotu leczniczego ustala więc wysokość takiej opłaty
uwzględniając rzeczywiste poniesione koszty. Przypomnę także, że informacja o wysokości takiej opłaty oraz sposobie jej ustalenia powinna być jawna i udostępniana w lokalu danej placówki. Podsumowując, kierownik szpitala powinien określić jakie usługi
i inne elementy składają się na wysokość tej opłaty, a taka informacja powinna być udostępniona w sposób umożliwiający pacjentom zapoznanie się z nią.

Prawo do dokumentacji medycznej

Wszelkie informacje o stanie zdrowia pacjenta, leczeniu, wykonanych badaniach i ich wynikach odnotowywane są lub dołączane do dokumentacji medycznej. Każdy pacjent ma prawo do dostępu do swojej dokumentacji medycznej, poprzez udostępnienie jej w jednej
z następujących form: do wglądu, poprzez odpłatne sporządzenie jej wyciągów, odpisów lub kopii albo poprzez wydanie oryginału za pokwitowaniem odbioru i z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu – jeżeli pacjent zażąda udostępnienia właśnie oryginałów
dokumentacji. Za udostępnienie dokumentacji medycznej placówka może zażądać opłaty, jednak jej maksymalna wysokość nie przekroczy około 78 gr za jedną stronę kopii dokumentacji medycznej, a za jedną stronę wyciągu, odpisu lub dokumentacji na elektronicznym
nośniku danych nie przekroczy około 7 zł 79 gr. Dokumentacji pacjent nie musi odebrać osobiście, bo może ona być udostępniona także osobie przez niego upoważnionej. Oznacza to, że jeśli pacjent oświadczy (najlepiej na piśmie), że wskazana przez niego
z imienia i nazwiska osoba jest uprawniona do dostępu do jego dokumentacji medycznej, placówka nie może odmówić jej wydania tych dokumentów. Częścią dokumentacji medycznej są m.in. wyniki badań diagnostycznych. Tym samym jeżeli pacjent chce zapoznać
się z wynikami badania wcześniej niż podczas wyznaczonej wizyty u lekarza ma do tego prawo. Niezasadne jest uzależnianie dostępu do wyników od zrealizowania wizyty u lekarza, który zlecił ich wykonanie i warto o tym pamiętać. Kolejna sprawa, którą
trzeba mieć na uwadze jest otrzymanie karty informacyjnej z leczenia szpitalnego przy wypisie. Lekarz wypisujący pacjenta ze szpitala powinien wystawić tę kartę i przekazać ją niezwłocznie po zakończeniu leczenia. Karta informacyjna leczenia szpitalnego
zawiera wiele istotnych dla pacjenta informacji jak: wskazania dotyczące dalszego sposobu leczenia, żywienia, pielęgnacji lub zalecanego trybu życia, a także adnotacje o lekach oraz sposoby ich dawkowania. Jest to więc ważny dokument zawierający informacje
o chorobie oraz jej leczeniu (rozpoznanie choroby w języku polskim, opis wyników badań diagnostycznych, opis zastosowanego leczenia, a w przypadku wykonania zabiegu lub operacji datę wykonania), dlatego warto się o niego upomnieć jeśli nie został
przekazany przy wypisie. Przedstawione powyżej prawa nie wyczerpują oczywiście ich katalogu, dlatego warto pamiętać, że gdy pacjent potrzebuje porady lub odpowiedzi na pytania związane z przysługującymi mu prawami lub ogólnie z polskim system ochrony
zdrowia możne skontaktować się Biurem Rzecznika Praw Pacjenta.

Najszybszą i najłatwiejszą formą kontaktu jest ogólnopolska bezpłatna infolinia: 800-190-590 Można także skontaktować się pisemnie lub osobiście – ul. Młynarska 46 01-717 Warszawa, mailowo sekretariat@bpp.gov.pl, poprzez platformę ePUAP albo faxem: (22)
833 – 08 – 86.