Pediatryczna opieka stomijna

Autor: Małgorzata Bocheńska

Celem niniejszegoartykułu jestprzyczynienie się do pełniejszego zrozumienia tak delikatnej kwestii, jaką jest poddanie dziecka zabiegowi operacyjnemu, którego konsekwencją jest wyłonienie stomii. Środowisko Pielęgniarek Stomijnych powinno dołożyć starań,
aby nowoczesna i profesjonalna opieka pielęgniarska nad dzieckiem operowanym opierała się o międzynarodowe standardy praktyki pielęgniarskiej w opiece stomijnej. Pozwoli to na zapewnienie każdemu małemu pacjentowi oraz jego rodzicom poczucia bezpieczeństwa,
a także gwarancji najwyższej jakości opieki ze strony zespołu pielęgniarskiego. Postępowanie całego zespołu terapeutycznego w zakresie diagnostyki i leczenia uwzględnia różnice rozwojowe od okresu noworodkowego do okresu wczesno młodzieńczego. Mali
pacjenci ze stomią wymagają wielokrotnych hospitalizacji, specjalistycznych operacji, opieki wielospecjalistycznych zespołów, kosztownych badań obrazowych, leków i materiałów leczniczych oraz stałej opieki ambulatoryjnej.

Najczęstszą przyczyną operacji wyłonienia stomii u dzieci są:

• wady w obrębie jelita grubego – zarośnięcie odbytnicy, przetoki odbytniczo-moczowe czy odbytniczo- -przedsionkowe oraz wgłobienie smółkowe
• wady wrodzone w obrębie jelita cienkiego – niedrożność jelita, skręt krezki z towarzyszącą zgorzelą jelit
• choroba Hirschsprunga (stenoza w miejscu odnerwienia)
• pourazowe perforacje jelit
• choroby zapalne jelit

Zabiegi operacyjne najczęś ciej wykonywane są w trybie pilnym, jako zabiegi ratujące życie, często konieczne są wieloetapowe operacje. Bezpieczne znieczulenie i operacja dziecka zależą od zrozumienia róż nic w anatomii, fizjologii i psychologii pomiędzy
dzieckiem a osobą dorosłą. W postępowaniu okołooperacyjnym u dzieci należy uwzględnić aspekty psychologiczne, zależne od wieku, typu osobowości, stopnia rozwoju, ewentualnego upośledzenia umysłowego i choroby podstawowej. Wdrożenie intensywnego leczenia
w celu stabilizacji dziecka tuż po zabiegu operacyjnym przyczynia się do istotnego zniwelowania ryzyka wystąpienia cięż kich powikłań. Opieka pooperacyjna nad dzieckiem to ogromne wyzwanie dla pielęgniarki, bo wymaga wnikliwej obserwacji dziecka,
wykonywania czynności diagnostyczno-leczniczych, kontroli funkcjonowania stomii (w tym dobór i prawidłowe zaopatrzenie sprzętem stomijnym, prewencji powikłań) oraz udzielania wsparcia psychicznego.

Reakcja na stres związany z faktem posiadania stomii i hospitalizację jest bardzo róż na i zależy od wieku dziecka. Najtrudniej do posiadania stomii adaptują się dzieci starsze – często utratę kontroli nad wypróż nianiem traktują jako karę za jakieś przewinienia,
są załamane, popadają w depresję izolują się od grupy rówieśników. Proces adaptacji dziecka, jego wspieranie i ułatwianie przystosowania do nowej sytuacji należy do obowiązków pielęgniarki. Dziecko musi być w centrum zainteresowania rodziców i całego
zespołu terapeutycznego. Ważnym jest wsparcie rówieśników w tym również dzieci, które są lub były w podobnej sytuacji zdrowotnej – obozy dla dzieci ze stomią.

Dziecko, w zależności od fazy rozwoju, powinno aktywnie uczestniczyć w procesie leczenia i pielęgnowania a pielęgniarka powinna dostosować swoje postępowanie zgodnie z regułą pedagogiki. Często proces edukacji u małych dzieci można połączyć z zabawą.
Pozyskanie dziecka do współpracy wiąże się z nawiązaniem właściwych relacji z rodzicami/opiekunami dziecka. Zapewnienie właściwych warunków pobytu rodzicom Małych Pacjentów i ich udziału w procesie diagnostyczno-leczniczym oraz rehabilitacji odgrywa
kluczową rolę dla procesu rekonwalescencji dzieci, częstości występowania powikłań i czasu trwania hospitalizacji.

Rodzice z uwagi na ogromne obciążenie emocjonalne oraz stres związany z sytuacją hospitalizacji dziecka mogą mieć trudności w sprawowaniu opieki pielęgnacyjnej nad własnym dzieckiem. Często rodzice nie potrafią zdecydować, co mogą zrobić dla dziecka i
z każdą wątpliwością zgłaszają się do pielęgniarki. Rodzice mają zbyt małą wiedzę do sprawowania opieki nad dzieckiem chorym i w związku z tym pielęgniarka, oprócz opieki nad dzieckiem, uczy rodziców w jaki sposób opiekować się dzieckiem w warunkach
ograniczeń wynikających z choroby i stosowanych metod terapii. Ponadto tłumaczy im planowany dalszy proces postępowania z dzieckiem ze stomią i przygotowuje rodziców do opieki nad dzieckiem w warunkach domowych. W czasie całego okresu pobytu w szpitalu
bardzo ważne jest prowadzenie edukacji dziecka i rodziców w zakresie obserwacji funkcjonowania stomii, objawów niepożądanych związanych z wystąpieniem powikłań skórnych, celu stosowania właściwych rozwiązań w zakresie zaopatrzenia stomii, higieny,
odpowiedniej diety i stylu życia.

Rozważając temat zaopatrzenia stomii u dzieci i wytycznych w tym temacie trudno odnieść się do badań naukowych, bo jest ich niewiele. Pomagając dzieciom możemy odnieść się do doświadczenia w opiece nad pacjentem dorosłym. U dzieci tak jak u dorosłych
mamy do czynienia zarówno z kolo, ileo i urostomią. Techniki operacyjne (stomie jedo- i dwulufowe) i czas wyłonienia stomii zależą najczęś ciej od jednostki chorobowej. Również powikłania stomii są podobne jak u osób dorosłych. Musimy jednak pamiętać,
że zaopatrzenie stomii dziecka jest znacznie trudniejszym ze względu na maleńkie rozmiary powierzchni brzuszka (wcześniaki) oraz mniejszą róż norodność sprzętu stomijnego dla dzieci. Skóra dziecka nie jest w pełni rozwinięta, zatem wymaga kompleksowej
ochrony przez cały ten okres, w tym także stosowania bezpiecznych rozwiązań w zakresie pielęgnacji stomii. Ważnym jest zrozumienie, na czym polega rozwój skóry dziecka, by zapewnić jej odpowiednią pielęgnację i ochronę. Wszystkie struktury, które
można wyodrębnić w skórze dorosłego człowieka, można znaleźć również u noworodka. Jednak u dziecka funkcje ochronne skóry nie działają tak sprawnie, ponieważ skóra jest nawet pięć razy cieńsza!, a zatem bardziej przepuszczalna dla zanieczyszczeń,
temperatury i innych czynników, z którymi ma kontakt. Komórki skóry dorosłego ułożone są bardzo ciasno – jak dachówki, które ściśle do siebie przylegają. Z kolei u dzieci aż do 3. roku życia komórki naskórka można porównać do tkaniny o luźnym splocie
– są luźniej ułożone, a zatem bardziej przepuszczalne. Sprzyja to łatwiejszemu przenikaniu do krwiobiegu szkodliwych substancji. Podciekanie treści jelitowej u dzieci skutkuje natychmiastową reakcją skórną na negatywne działanie substancji chemicznych
zawartych w wydalanej treści jelitowej i moczu. Dlatego też zaopatrzenie każdej ileostomii, urostomii i stomii płaskiej, wymaga szczelnego zaopatrzenia miękkim systemem convex. Ponadto należy zwiększyć planową częstotliwość wymiany sprzętu stomijnego,
a wszystkie czynności pielęgnacyjne wykonywać z najwyższą starannością i delikatnością. Dzieci wymagają dłuższej obserwacji w zakresie doboru akcesoriów do pielęgnacji stomii i samego sprzętu ze względu na częste występowanie powikłań alergicznych.
W pielęgnacji dzieci należy uwzględnić dodatkową ochronę okolicy stomii poprzez zastosowanie odpowiedniego ubioru dziecka (pajacyki, body). W zależności od wieku, rodzaju stomii, choroby podstawowej należy dobrać dziecku właściwą dietę (w tym środki
do leczenia żywieniowego), odpowiednie nawodnienie, aby zapewnić dziecku prawidłowy rozwój fizyczny i dynamiczną rekonwalescencję. Opiekę nad dzieckiem ze stomią utrudniają: niski poziom wiedzy na temat opieki nad dzieckiem ze stomią, trudna sytuacja
ekonomiczna rodziny i braki sprzętu stomijnego, występujące powikłania przy jednoczesnym trudnym dostępem do specjalistycznej opieki medycznej i rehabilitacji.

Podsumowując starajmy się wpływać na życie młodych pacjentów poprzez szeroko rozumianą współpracę w gronie specjalistów w zakresie ustalenia standardów postępowania, edukacji i wsparcia dla dzieci i ich rodziców, oraz poszukiwania nowych rozwiązań sprzętowych.