Najczęstsze choroby proktologiczne

Autor: Adam Dziki

Zazwyczaj mówi się o nich, że są to choroby wstydliwe a pacjentom często trudno bez skrępowania podejmować z lekarzem rozmowę na temat kłopotów z końcowym odcinkiem układu pokarmowego. Tymczasem jak w przypadku każdej zaniedbanej dolegliwości i tu opóźnienie
leczenia może doprowadzić do poważnych konsekwencji. Należy pamiętać, że na choroby odbytu nie ma domowych sposobów i wszelkie nieprawidłowości należy skonsultować z proktologiem. Objawy podmiotowe i przedmiotowe związane z najczęstszymi chorobami
proktologicznymi przedstawiam poniżej.

Świąd odbytu jest rozpowszechnioną dolegliwością, która w znacznym stopniu upośledza komfort życia dotkniętych nią osób. Główną przyczyną jest nadmierne pocenie się w okolicy krocza oraz niekontrolowany wypływ śluzu i treści kałowej z kanału odbytu. Świąd
odbytu może współistnieć z powiększonymi guzkami krwawniczymi, przewlekłą szczeliną odbytu, wypadaniem odbytnicy, przetoką okołoodbytniczą oraz kłykcinami kończystymi. Jest to również typowy objaw bakteryjnego, wirusowego czy grzybiczego zapalenia skóry w okolicy krocza. W takim przypadku leczenie świądu odbytu polega przede wszystkim na leczeniu choroby podstawowej, wywołującej tę przykrą dolegliwość. Często jednak świąd odbytu występuje w postaci idiopatycznej, niezwiązanej z wyżej wymienionymi chorobami. W tej grupie chorych zaobserwowano korelację nasilenia objawów ze spożywaniem określonych pokarmów – czekolady, ostrych przypraw, alkoholu oraz kawy. Wyeliminowanie tych produktów z diety może znacznie zmniejszyć dolegliwości. Ważnym elementem leczenia świądu odbytu jest odpowiednia higiena okolicy odbytu – mycie tej okolicy po każdej defekacji oraz dokładne osuszanie. Nie należy stosować mokrych opatrunków, maści z dodatkiem antybiotyku i kortykosteroidów. Zalecane jest stosowanie bielizny bawełnianej i przewiewnej.

Ostry ból związany z defekacją może wskazywać na istnienie szczeliny odbytu. Choroba przebiega bez gorączki. Ból utrzymuje się do kilku godzin po defekacji i może współwystępować też krwawienie żywoczerwoną krwią. W badaniu per rectum wyczuwalne jest znaczne napięcie zwieraczy. Widoczny linijny ubytek błony śluzowej kanału odbytu, guzek wartowniczy. Nierzadko ból wynika z pojawienia się ropnia okołoodbytniczego. Najczęściej występują ropnie międzyzwieraczowe i naddźwigaczowe. Ważnym objawem jest
tu gorączka, która odróżnia tę chorobę od pozostałych w tej grupie dolegliwości. Krótszy wywiad w porównaniu do szczeliny. Badanie per rectum często jest niemożliwe z uwagi na silne dolegliwości bólowe. Niejednokrotnie przyczyną bólu przy defekacji
jest guz odbytnicy naciekający zwieracze. Wymagany jest dłuższy wywiad, stwierdza się współistniejące krwawienia a pacjent sygnalizuje uczucie niepełnego wypróżnienia. Przy badaniu per rectum wyczuwalny jest guz.

Powodem ostrego bólu okolicy odbytu, ale nie związanego z defekacją jest zazwyczaj ropień podskórny i kulszowo-odbytniczy. W odróżnieniu od pierwszej grupy chorób dolegliwości bólowe są stałe, nasilające się przy defekacji i w pozycji siedzącej. Często współwystępuje gorączka. W badaniu przedmiotowym stwierdza się bolesne i zaczerwienione wygórowanie skóry. Często też występuje objaw chełbotania. Silny ból okolicy kanału odbytu sygnalizuje zakrzep hemoroidów zewnętrznych. Widoczny jest powiększony,
bordowo-fioletowy zakrzepnięty guzek krwawniczy zewnętrzny. Bolesne problemy związane z żylakami odbytu to także zadzierzgnięcie hemoroidów wewnętrznych – znacznie powiększone, bolesne, najczęściej nieodprowadzalne hemoroidy wewnętrzne. Wyczuwalne jest wzmożone napięcie zwieraczy. W wywiadzie stwierdza się typowe objawy choroby hemoroidalnej.

Przy zauważeniu wycieku treści ropnej z okolicy odbytu należy podjąć diagnostykę w kierunku przetoki okołoodbytniczej. W wywiadzie lekarz najczęściej stwierdza nacięcie ropnia okołoodbytniczego lub jego samoistne opróżnienie. W badaniu przedmiotowym będzie
widoczna blizna po naciętym ropniu z zauważalnym otworem zewnętrznym kanału przetoki. W badaniu per rectum jest wyczuwalne zgrubienie, najczęściej w przedniej lub tylnej krypcie a przy ucisku występuje wyciek tr eści ropnej. Możliwe jest także wystąpienie
samoistnie ewakuującego się ropnia okołoodbytniczego. W wywiadzie stwierdza się kilkudniowe dolegliwości bólowe okolicy odbytu, z towarzyszącą gorączką, potem wyciek treści ropnej. Od tego momentu najczęściej następuje zmniejszenie dolegliwości miejscowych
i spadek gorączki. W badaniu przedmiotowym zauważalny jest odczyn zapalny w okolicy okołoodbytniczej z widocznym miejscem ewakuacji ropnia.

Ostatnią grupą dolegliwości proktologicznych są związane z krwawieniem żywoczerwoną krwią podczas defekacji. I tak mogą występować objawowe guzki krwawnicze. Krwawienie najczęściej jest bezbolesne, często nawrotowe. Może współistnieć także świąd odbytu.Przedmiotowo – najczęściej powiększone guzki krwawnicze. Należy jednak pamiętać, że guzki nawet w I st zaawansowania mogą krwawić. Objawy przypominające te związane z guzkami krwawniczymi może także powodować guz odbytnicy, ponieważ powiększone żylaki odbytu często współistnieją z guzem odbytnicy. Przed podjęciem leczenia VH należy wykluczyć obecność guza odbytnicy wykonując rektoskopię. Krwawienie powoduje także szczelina odbytu. Wraz z nią współistnieje silny ból podczas defekacji. W badaniu przedmiotowym wyczuwalne jest wzmożone napięcie zwieraczy i widoczna szczelina odbytu. Inne przyczyny krwawienia to mi.in. masywny krwotok z górnego odcinka przewodu pokarmowego, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna, angiodysplazja jelita grubego, uchyłki jelita grubego.

W przypadku nawrotowych ropni i przetok okołoodbytniczych, trudno gojących lub nietypowych szczelin odbytu, utrzymującego się stanu zapalnego okolicy odbytu należy podjąć diagnostykę w kierunku choroby Leśniowskiego-Crohna.