Rok bezpieczeństwa pacjenta

Autor: Biuro Rzecznika Praw Pacjenta

Bezpieczeństwo jest niezbędnym elementem udzielania świadczeń zdrowotnych zgodnie z należytą starannością. Jednocześnie epidemia spowodowała, że prawa pacjenta zostały w niektórych zakresach ograniczone. Wszyscy zdaliśmy sobie sprawę z tego, jak niezmiernie istotne jest zapewnienie bezpiecznej opieki w tych złożonych, trudnych i szybko zmieniających się warunkach. Dlatego też wypracowanie założeń legislacyjnych nowego modelu odszkodowawczego stało się priorytetowym obszarem mojej działalności. Realizacja postulatu bezpieczeństwa odbywa się także za pośrednictwem takich kompetencji Rzecznika jak rozmowa z pacjentami za pośrednictwem infolinii, prowadzenie postępowań wyjaśniających w sprawach indywidualnych oraz postępowań w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów, w szczególności w zakresie przestrzegania prawa pacjenta do świadczeń zdrowotnych zgodnych z aktualną wiedzą medyczną i należytą starannością. Analiza wpływających do Biura spraw oraz rozmów telefonicznych wskazuje na niedomagania systemu w tym zakresie. Obserwacje Rzecznika wskazują na trudną sytuację poszczególnych grup pacjentów, którzy w czasie epidemii są odizolowani od społeczeństwa i systemu opieki zdrowotnej. Szczególnie niepokoi sytuacja osób starszych, pacjentów z niepełnosprawnościami i ich opiekunów, pacjentów onkologicznych oraz osób przebywających w domach pomocy społecznej.

Mając na uwadze m.in. powyższe, wraz z współpracującymi ze mną ekspertami wypracowaliśmy wiele niezwykle istotnych rekomendacji, które na bieżąco przekazywane są do decydentów. Jedną z nich jest przywrócenie pełnego funkcjonowania systemu ochrony zdrowia dla pacjentów z innymi jednostkami chorobowymi niż „covidowe”. Powyższe pozostaje niezbędne zarówno w zakresie medycyny interwencyjnej, jak również wykonywania zabiegów planowych i diagnostyki we wszystkich rodzajach świadczeń gwarantowanych.

Do konsultacji społecznych został skierowany projekt ustawy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta. Projekt przewiduje wdrożenie różnorodnych rozwiązań składających się na system jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwa pacjenta. Chodzi m.in. o dobrowolną akredytację podmiotów leczniczych, obowiązkową autoryzację szpitali czy prowadzone na zmienionych zasadach rejestry medyczne. Dane dotyczące jakości będą przy tym mogły być wykorzystane przez NFZ do finansowego motywowania podmiotów leczniczych, a co za tym idzie –
do podnoszenia jakości poziomu udzielanych świadczeń. Z punktu widzenia bezpieczeństwa pacjentów najważniejsze wydają się dwa elementy. Po pierwsze – wewnętrzny system zapewnienia jakości i bezpieczeństwa, który będzie musiał zostać wdrożony w podmiotach leczniczych. Będzie on obejmował m.in. rejestr zdarzeń niepożądanych, do których dochodzi w szpitalu, wraz z obowiązkiem ich systematycznej analizy oraz wdrażania wniosków z tych analiz po to, by zapobiegać wystąpieniu w przyszłości zdarzeń niepożądanych. Szpitale będą też prowadzić badania opinii i doświadczeń pacjentów na podstawie ankiet wypełnianych przez nich po zakończeniu hospitalizacji. Drugim zaś rozwiązaniem, o którym należy wspomnieć, są świadczenia kompensacyjne dla poszkodowanych pacjentów wypłacane ze środków powołanego w tym celu Funduszu Kompensacyjnego Zdarzeń Medycznych. Model ten zastąpi dotychczas działające wojewódzkie komisje do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych, ponieważ niestety nie działają one efektywnie, a stwierdzenie przez nie, że w danej sprawie doszło do nieprawidłowości, nie gwarantuje naprawienia doznanej szkody. Według nowych zasad pacjent poszkodowany w związku z leczeniem będzie mógł złożyć do Rzecznika Praw Pacjenta wniosek o przyznanie świadczenia kompensacyjnego. Jego maksymalną wysokość projekt określa na 200 tysięcy złotych. Zaś w razie śmierci pacjenta o świadczenie będą mogli wystąpić jego najbliżsi. Sprawa zostanie rozpatrzona w trybie administracyjnym, znacznie szybszym i tańszym od kierowania jej na drogę sądową. Świadczenia będą przyznawane przez Rzecznika w drodze decyzji administracyjnej, na podstawie zgromadzonych dowodów oraz opinii medycznej wydanej przez specjalnie powołany do tego celu zespół ekspertów.

Procedury monitorowania i zgłaszania NOP-ów, czyli niepożądanych odczynów poszczepiennych, oraz ubiegania się o odszkodowania

Projekt, który wpłynął już do Sejmu, odwołuje się do zasady solidarności społecznej, bardzo ważnej dla idei powszechnej realizacji szczepień ochronnych – tak przeciwko COVID-19, jak i szczepień obowiązkowych. Wyraża się to w zapewnieniu osobom zaszczepionym możliwości szybkiego uzyskania świadczenia pieniężnego w związku z zaistniałymi niepożądanymi odczynami poszczepiennymi bez konieczności wniesienia pozwu do sądu cywilnego. Świadczenie kompensacyjne będzie przysługiwać, jeśli w wyniku szczepienia wystąpiły wymienione w Charakterystyce Produktu Leczniczego podanej szczepionki działania niepożądane – o ile pacjent trafił do szpitala na co najmniej 14 dni albo też doznał wstrząsu anafilaktycznego wymagającego co najmniej konieczności obserwacji na szpitalnym oddziale ratunkowym bądź izbie przyjęć. Maksymalna kwota świadczenia ma wynosić 100 tysięcy złotych. Wniosek będzie kierowany do Rzecznika Praw Pacjenta, który będzie odpowiedzialny za jego rozpatrzenie i wydanie decyzji w terminie dwóch miesięcy. Przy Rzeczniku będzie działał sześcioosobowy zespół ekspertów medycznych odpowiedzialny za wydawanie opinii dotyczących wystąpienia działania niepożądanego i jego skutku. Natomiast organem, który tak jak dotąd będzie odpowiedzialny za monitorowanie bezpieczeństwa szczepionek oraz przyjmowanie (również od pacjentów, w tym poprzez stronę internetową: smz.ezdrowie.gov.pl) zgłoszeń o działaniach niepożądanych, jest Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych.