Na czym polega praca Rzecznika Praw Pacjenta i jak zorganizowane jest jego biuro

Na czym polega praca Rzecznika Praw Pacjenta i jak zorganizowane jest jego Biuro?

Autor: Biuro Rzecznika Praw Pacjenta

Rzecznik Praw Pacjenta jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony praw pacjentów, szczegółowo określonych w Ustawie z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.

Zadaniem Rzecznika Praw Pacjenta jest przede wszystkim dbanie o to, aby prawa pacjentów były przestrzegane przez podmioty lecznicze w należyty sposób. Jego celem jest zapewnienie każdemu pacjentowi maksymalnego bezpieczeństwa oraz komfortu w trakcie całego procesu leczenia.

Siedziba Biura znajduje się w Warszawie przy ul. Młynarskiej 46. Rzecznik nie ma żadnych oddziałów terenowych, niemniej jego pracownicy – Rzecznicy Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego – pracują w klinikach, szpitalach i oddziałach psychiatrycznych, sanatoriach dla osób z zaburzeniami psychicznymi, a także podmiotach leczniczych sprawujących całodobową opiekę psychiatryczną lub odwykową na terenie całego kraju. W chwili obecnej jest to prawie 40 osób. Do ich zadań należy ochrona praw osób korzystających ze świadczeń zdrowotnych udzielanych w ww. podmiotach. Ochrona ta realizowana jest zarówno poprzez pomoc pacjentom w dochodzeniu ich praw oraz wyjaśnianiu skarg i wniosków, jak również współpracę z ich rodzinami, przedstawicielem ustawowym, opiekunem prawnym lub faktycznym.

Bardzo istotną kwestią jest, aby nie mylić Rzecznika Praw Pacjenta oraz jego pracowników z osobą, która pełni funkcję pełnomocnika do spraw praw pacjenta. Taką funkcję pełni osoba, która pracuje na terenie szpitala, jest zatrudniona i podlega bezpośrednio dyrektorowi szpitala, nie jest natomiast pracownikiem Biura Rzecznika Praw Pacjenta.

 

Jakie mamy prawa jako pacjenci?

Każdy pacjent ma prawo do:

1. do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej. Poprzez świadczenie zdrowotne rozumiemy działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne, które wynikają z procesu leczenia. Osoby wykonujące zawód medyczny – m.in. lekarz, lekarz dentysta, pielęgniarka, położna, ratownik medyczny, diagnosta laboratoryjny – powinny udzielać pacjentowi świadczeń zdrowotnych z należytą starannością oraz zgodnie z zasadami etyki zawodowej. Świadczenia powinny być udzielane w pomieszczeniach i przy użyciu urządzeń spełniających obowiązujące wymagania fachowe i sanitarne.

 

2. do informacji o swoim stanie zdrowia ‒ osoba wykonująca zawód medyczny powinna przekazać pacjentowi informacje o rozpoznaniu, proponowanych i możliwych metodach diagnostycznych oraz leczniczych, a także dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania lub zaniechania a także o wynikach leczenia i rokowaniu, w zakresie udzielanych przez tę osobę świadczeń zdrowotnych oraz zgodnie z posiadanymi przez nią uprawnieniami. Jeżeli pacjent nie chce być poinformowany o wszystkich lub niektórych faktach dotyczących jego stanu zdrowia, ma prawo żądać aby osoba wykonująca zawód medyczny nie udzielała mu takich informacji. Ma również prawo wskazać osobę lub osoby, którym osoba wykonująca zawód medyczny będzie udzielała wszelkich informacji o jego stanie zdrowia i leczeniu.

 

3. do zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych ‒ każde niepożądane działanie produktu leczniczego pacjent może zgłosić: osobie wykonującej zawód medyczny; Prezesowi Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (URPL); podmiotowi odpowiedzialnemu za wprowadzenie produktu leczniczego do obrotu. Wszelkie informacje o formach zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych znajdziemy na stronie internetowej URPL.

 

4. do tajemnicy informacji ‒ osoby wykonujące zawód medyczny mają obowiązek zachować w tajemnicy wszelkie informacje o pacjencie oraz jego stanie zdrowia. Pacjent może wyrazić zgodę na ujawnienie takich informacji. Natomiast bez zgody pacjenta lekarz lub inna osoba wykonująca zawód medyczny mogą ujawnić informacje związane z jego stanem zdrowia, tylko gdy:
   • zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji związanych z udzielaniem mu świadczeń zdrowotnych innym osobom wykonującym zawód medyczny, uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń;
   • zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta albo życia lub zdrowia innych osób;
   • tak stanowią przepisy odrębnych ustaw;
   • uzyskiwane są one do postępowania przed wojewódzką komisją do spraw orzekania
     o zdarzeniach medycznych.

 

5. do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych ‒ po uzyskaniu od osoby wykonującej zawód medyczny wszystkich informacji o stanie zdrowia i proponowanym leczeniu pacjent ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub do odmowy takiej zgody. W przypadku zabiegu operacyjnego albo zastosowania metody leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko, zgodę wyraża się w formie pisemnej. W każdej innej sytuacji zgodę lub sprzeciw pacjent może wyrazić ustnie. Bez zgody pacjenta może być przeprowadzone badanie lub udzielone inne świadczenie zdrowotne, tylko jeżeli znajduje się on w stanie, który wymaga niezwłocznej pomocy lekarskiej, albo gdy zwłoka groziłaby niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia.

 

6. do poszanowania intymności i godności pacjenta ‒ świadczenia zdrowotne zawsze powinny być udzielane z poszanowaniem intymności i godności pacjenta. Każdy pacjent ma prawo, aby przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych towarzyszyła mu osoba bliska np. małżonek, krewny czy też inna osoba wskazana przez pacjenta. Ponadto rodzice mają prawo być obecni przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych swoim dzieciom. Personel medyczny może odmówić obecności osoby bliskiej jedynie w przypadku prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjenta. Taka odmowa zawsze musi zostać odnotowana w dokumentacji medycznej.

Prawo do poszanowania godności obejmuje także prawo do umierania w spokoju i godności. Prawo to daje pacjentom także możliwość leczenia bólu. Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych jest zobowiązany podejmować działania polegające na określeniu stopnia natężenia bólu, leczeniu bólu oraz monitorowaniu skuteczności tego leczenia.

 

7. do dokumentacji medycznej, wszelkich dokumentów dotyczących stanu zdrowia pacjenta i udzielonych mu świadczeń zdrowotnych. Dokumentacja może być udostępniona w różnych formach np. do wglądu (w tym także do baz danych w zakresie ochrony zdrowia, w miejscu udzielania świadczeń zdrowotnych – pacjent może sporządzać własne notatki lub robić zdjęcia, np. telefonem), poprzez sporządzenie jej wyciągu, odpisu, kopii lub wydruku, przez wydanie oryginału za potwierdzeniem odbioru i z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu (w takiej formie możemy również wnioskować o zdjęcia rentgenowskie), za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej czy też na informatycznym nośniku danych. Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych ma obowiązek udostępnienia dokumentacji medycznej również osobie upoważnionej przez pacjenta. Wniosek o dostęp do dokumentacji nie wymaga zachowania szczególnej formy, może być on zgłoszony zarówno pisemnie, jak i ustnie. Placówka medyczna powinna udostępnić dokumentację bez zbędnej zwłoki. Jeśli odmówi ‒ każdorazowo odmowa taka musi być przekazana osobie wnoszącej wraz z podaniem przyczyn jej nieudostępnienia. Pierwsza kopia dokumentacji medycznej jest wydawana nieodpłatnie.

 

8. do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza ‒ niektóre opinie albo orzeczenia wydawane przez lekarza mogą mieć wpływ na prawa lub obowiązki pacjenta, które wynikają z obowiązujących przepisów prawa. Przykładem takich opinii albo orzeczeń są m.in. zaświadczenie o braku przeciwwskazań do korzystania z określonego rodzaju świadczeń zdrowotnych w uzdrowisku lub orzeczenie o istnieniu przeciwwskazań do wykonania obowiązkowego szczepienia ochronnego. Jeżeli pacjent nie zgadza się z treścią takiego orzeczenia lub opinii, a postępowanie odwoławcze nie jest uregulowane w żadnych przepisach prawa, może on wnieść sprzeciw do Komisji Lekarskiej działającej przy Rzeczniku Praw Pacjenta. Sprzeciw należy wnieść do Rzecznika Praw Pacjenta w terminie 30 dni od dnia wydania opinii albo orzeczenia przez lekarza orzekającego o stanie zdrowia. Wszelkie praktyczne informacje oraz przykładowy katalog opinii i orzeczeń lekarskich, od których można i nie można wnieść sprzeciwu do Komisji Lekarskiej znajdują na stronie internetowej Rzecznika rpp.gov.pl.

 

9. do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego ‒ przebywając w szpitalu, pacjent ma prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z innymi osobami. Prawo to przysługuje również w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym lub opiekuńczo-leczniczym, zakładzie rehabilitacji leczniczej, sanatorium uzdrowiskowym oraz hospicjum. Każdy pacjent ma prawo do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej, czyli opieki, która nie polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, w tym także opieki sprawowanej nad pacjentką w warunkach ciąży, porodu i połogu. Prawo to daje możliwość m.in. towarzyszenia pacjentce przy porodzie czy przebywania rodziców z dzieckiem podczas jego hospitalizacji. Jeżeli realizacja tego prawa wiąże się z kosztami po stronie szpitala – może on pobrać opłatę rekompensującą. Wysokość takiej opłaty ustala kierownik tego podmiotu, uwzględniając rzeczywiste poniesione koszty. Wysokość opłaty oraz sposób jej ustalenia jest jawna i powinna być udostępniona w miejscu udzielania stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych.

 

10. do opieki duszpasterskiej ‒ przebywając w szpitalu, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym lub opiekuńczo-leczniczym, sanatorium uzdrowiskowym czy też hospicjum, pacjent ma prawo do opieki duszpasterskiej. W sytuacji pogorszenia się stanu zdrowia lub zagrożenia życia podmiot leczniczy ma obowiązek umożliwić pacjentowi kontakt z duchownym jego wyznania.

 

11. do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie ‒ szpital, zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy lub opiekuńczo-leczniczy, sanatorium uzdrowiskowe, zakład rehabilitacji leczniczej i hospicjum, mają obowiązek zapewnić pacjentowi bezpłatną możliwość przechowania rzeczy wartościowych w depozycie.

 

Prawa pacjenta przysługują każdemu pacjentowi niezależnie od jego wieku. Nie ma znaczenia także, czy leczenie odbywa się w ramach środków publicznych, czy też w systemie komercyjnym. Pacjentem jest wyłącznie osoba zwracająca się o udzielenie świadczeń zdrowotnych lub korzystająca z takich świadczeń udzielanych przez podmiot leczniczy albo osobę wykonującą zawód medyczny.

Każdy świadczeniodawca ma obowiązek udostępnienia w widocznym miejscu informacji o przysługujących pacjentom prawach i możliwości skontaktowania się z Rzecznikiem Praw Pacjenta.

 

Kiedy możemy prosić o interwencję Rzecznika Praw Pacjenta?

Do Rzecznika Praw Pacjenta może zgłosić się każda osoba, która uważa, że doszło do naruszenia jej praw jako pacjenta. Jeśli Rzecznicy Konsumentów otrzymają taki sygnał, mogą przykazać nam go pisemnie lub poinformować taką osobę o możliwości kontaktu z Biurem Rzecznika Praw Pacjenta.

Najszybszą formą kontaktu jest telefon na numer bezpłatnej ogólnopolskiej infolinii 800 190 590 – czynnej od pn. do pt. w godz. 8:00 – 20:00. Pacjenci mogą również zwrócić się do nas pisemnie drogą elektroniczną na adres kancelaria@rpp.gov.pl lub przyjść osobiście do Biura, które znajduje się w Warszawie przy ul. Młynarskiej 46. Osoby zainteresowane powinny zapisać się mailowo rezerwacja@rpp.gov.pl lub telefonicznie (22 532-82-43) – wówczas zostanie wyznaczony dzień i godzina spotkania. Specjaliści pracujący w Biurze na bieżąco pomogą rozwiać wątpliwości i odpowiedzą na wszelkie pytania dotyczące praw pacjenta, a także wskażą przysługujące środki prawne.

W sytuacji, gdy pacjent uważa, że jego prawo zostało naruszone, może również złożyć do Biura wniosek o wszczęcie postępowania wyjaśniającego. Taki wniosek jest wolny od opłat administracyjnych. We wniosku należy szczegółowo opisać sytuację, jaka spotkała pacjenta, i dołączyć ewentualną dokumentację potwierdzającą zdarzenie. Następnie wniosek należy podpisać odręcznie i przesłać na adres Biura. Zarówno wzór wniosku jak i wszelkie dane kontaktowe do Biura znajdują się na stronie internetowej www.rpp.gov.pl w zakładce „Kontakt”.

Jeśli do Rzecznika Praw Pacjenta wpłynie taki wniosek ‒ Rzecznik zapoznaje się z nim, ocenia, czy prawdopodobne jest w danej sytuacji naruszenie praw pacjenta, a jeśli tak – podejmuje dalsze działania. W takim przypadku może samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające (np. wystąpić o wyjaśnienia do dyrektora placówki medycznej czy też przeprowadzić – nawet bez uprzedzenia – kontrolę w placówce medycznej) bądź zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów, w szczególności organów nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej, zgodnie z ich kompetencjami. Dopiero po zakończeniu postępowania wyjaśniającego Rzecznik może stwierdzić, czy doszło do naruszenia praw pacjenta, informuje wówczas o rozstrzygnięciu wnioskodawcę, pacjenta oraz świadczeniodawcę, którego wniosek dotyczy.

Rzecznik może wszcząć postępowanie wyjaśniające również bez złożenia wniosku, jeśli sygnał od pacjenta będzie wskazywał na naruszenie praw pacjenta lub jeśli zdarzenie będzie sugerowało, że naruszenie dotyczy większej liczby pacjentów ‒ może rozpatrzeć taki sygnał pod kątem stosowania praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów.

 

Gdzie szukać informacji o prawach pacjenta?

Przede wszystkim na stronie internetowej Rzecznika Praw Pacjenta www.rpp.gov.pl oraz w mediach społecznościowych. Zachęcamy do odwiedzania oficjalnych kanałów Rzecznika na Facebooku (https://www.facebook.com/RzecznikPrawPacjenta/), Twitterze (https://twitter.com/RzeczPacjenta) oraz YouTubie (https://www.youtube.com/channel/UCGfVku27Io1qe6_NwUghvNA/videos). Można znaleźć tam wiele ciekawych informacji na temat praw pacjenta w formie poradnikowej, ale także w formie publikacji, które były drukowane, takie jak ulotki oraz plakaty. Rzecznik prowadzi szereg działań edukacyjnych oraz informacyjnych przeznaczonych dla różnych grup wiekowych; są to między innymi kampanie społeczne na temat praw pacjenta, które można było zobaczyć w prasie, telewizji, Internecie oraz w komunikacji miejskiej. Aby ułatwić pacjentom dostęp do informacji na temat praw pacjenta, od 2015 r. Biuro Rzecznika Praw Pacjenta regularne bierze także udział w wydarzeniach informacyjno-promocyjnych, kiedy podczas imprez lokalnych na terenie całego kraju, osoby odwiedzające nasze stoisko mają okazję porozmawiać z pracownikami Biura na temat przysługujących im praw oraz skorzystać na miejscu z konsultacji związanych z ich osobistą sytuacją.