Ileostomia

Ileostomia to obok kolostomii i urostomii kolejna stomia wydalnicza.
Przypomnijmy krótko: kolostomia to stomia wyłaniana na jelcie grubym, urostomia to stomia wyłaniana (najczęściej) na jelicie cienkim, a także przez wyprowadzenie moczowodów na powierzchnię skóry brzucha.

Wyłonienie ileostomii, jak i pozostałych stomii, jest operacją, którą tak, jak wyłonienie pozostałych stomii przeprowadza się na dwa sposoby: laparoskopowo, czyli małoinwazyjnie lub w sposób tradycyjny, co wiąże się z rozcięciem powłok brzusznych.

O wyborze metody wyłonienia stomii, w tym wypadku – ileostomii, decyduje lekarz. Decyzja ta związana jest z wieloma czynnikami, które przed operacją lekarz dokładnie omawia z pacjentem. Zdarza się również, że operacja z założenia mająca zostać przeprowadzona laparoskopowo, finalnie przeprowadzana zostaje w sposób tradycyjny. Na taki rozwój sytuacji składa się kilka czynników, o których lekarz informuje pacjenta przed operacją, zaznaczając, że choć to tylko ewentualność, może dojść do jej wystąpienia.
Sama ileostomia jest rodzajem stomii wydalniczej wyłanianej na jelicie krętym (które jest częścią jelita cienkiego). Miejsce jej wyłonienia znajduje się po prawej stronie brzucha.

Ileostomia wyłania jest w dwóch trybach:

• czasowo – w tym przypadku wyłonienie ma funkcję przejściową i odwracalną. Kończy się operacją zamknięcia stomii, czego efektem jest przywrócenie ciągłości przewodu pokarmowego.
• na stałe - w tym przypadku wyłonienie ma funkcję stałą czyli "na zawsze." W przypadku wyłonienia ileostomii na stałe mówimy o ileostomii definitywnej lub końcowej.

 

ILOSTOMIA KONTROLOWANA

To termin, który w kontekście ileostomii również się pojawia, choć zabiegi utworzenia ileostomii kontrolowanych obecnie wykonywane są rzadko.

Mówiąc o ileostomii kontrolowanej mamy na myśli rodzaj stomii wewnętrznej. Polega ona na utworzeniu zbiornika umiejscowionego wewnątrz brzucha. Zbiornik ten skonstruowany jest z końcowej części jelita cienkiego.

W zbiorniku tym tworzy się zastawkę, której ujście wyprowadza się na powierzchnię brzucha. Zastawka ma zapobiegać samoistnemu wydostawaniu się treści jelitowej z utworzonego zbiornika. Innymi słowy ileostomia kontrolowana polega na wyprowadzaniu na zewnątrz nagromadzonej w zbiorniku treści jelitowej w sposób kontrolowany a nie - samoistny.

W praktyce czynność ta oznacza wprowadzenie - do zbiornika wewnętrznego, cewnika lub rurki, za pomocą których zbiornik ten opróżnia się z treści jelitowej. Tę czynność powtarza się kilka razy dziennie.

Najczęściej wykonywane ileostomie kontrolowane to zbiorniki Kocka i BCIR. Nazwy pochodzą od nazwisk lekarzy, którzy je zaprojektowali.

POWODY WYŁONIENIA ILEOSTOMII I JEJ SPECYFIKA

Ileostomię wyłania się:

• gdy zachodzi konieczność usunięcia całego jelita grubego,
• gdy zachodzi potrzeba czasowego wyłączenia części jelita z pełnionej przez niego funkcji (dotyczy ona pasażu treści jelitowej),
• gdy zachodzi potrzeba usunięcia części jelita cienkiego.

U podstaw tych powodów leżą:

• nieswoiste zapalenia jelit- w tym wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz choroba Leśniowskiego-Crohna,
• wieloogniskowy rak jelita grubego,
• rodzinna polipowatość gruczolakowata,
• rozległa endometrioza jelita grubego,
• a także zrosty po przebytych wcześniej operacjach.

Ileostomia różni się od kolostomii nie tylko miejscem wyłonienia.
Bardzo ważną różnicę stanowi fakt, że w z powodu miejsca wyłonienia, w przypadku ilestomii pojawia się ryzyko niebezpiecznego kontaktu enzymów trawiennych i kwasów znajdującymi się w jelicie cienkim ze skórą wokół stomii. Oznacza to, że skóra wokół ileostomii jest o wiele bardziej narażona na podrażnienia i uszkodzenia, niż w przypadku kolostomii.

WYGLĄD ILEOSTOMII I CHARAKTERYSTYKA DZIAŁANIA

Ileostomia ma okrągły, w miarę regularny kształt. Wystaje około 1-3 cm nad powierzchnię skóry brzucha i ma ciemnoczerwony kolor.

Jako że treść jelitowa wydalana jest do stomijnego woreczka z poziomu jelita cienkiego, nie jest ona uformowana (bo zagęszczenie i formowanie treści odbywa się dopiero w jelicie grubym). Z tego właśnie powodu, treść jelitowa w przypadku ileostomii jest raczej wodnista lub papkowata – w zależności od diety ileostomika.

Warto raz jeszcze podkreślić, że w przypadku ileostomii, treść trafiająca do woreczka zawiera enzymy trawienne, co powoduje, że jest ona bardzo nieprzyjazna i niebezpieczna dla skóry brzucha wokół stomii.

Z tego też powodu ileostomia jest stomią, której pielęgnacja wymaga dużej dbałości i uwagi. Ogromne znaczenie ma tu dobór właściwego woreczka stomijnego jak również odpowiednich kosmetyków stomijnych, których zadaniem jest ochrona skóry wokół stomii.

Należy pamiętać, że inny rodzaj woreczka typowany jest do ileostomii wypukłej, a inny - do ileostomii zaledwie minimalnie wystającej nad skórę brzucha bądź zupełnie wklęsłej.

Dlaczego to takie ważne? Ponieważ źle dobrany woreczek umożliwia podciekanie treści pod płytkę stomijną, co wywołuje kontakt agresywnej treści jelitowej ze skórą. To z kolei skutkuje jej bolesnymi uszkodzeniami i dużym dyskomfortem podczas wymiany woreczka.

Ileostomia jest stomią, w przypadku której treść jelitowa trafia do woreczka w sposób całkowicie niekontrolowany i praktycznie rzecz biorąc - prawie że non stop. To nieco utrudnia wymianę woreczka, zwłaszcza u nowych stomików, którzy, przez krótki staż posiadania stomii, nie zdążyli jeszcze zaobserwować specyfiki jej pracy. W przypadku tego typu stomii zaleca się zmianę woreczka z samego rana – na czczo. Wybór tej pory pozwala znaleźć moment, w którym jelito nie pracuje intensywnie, bądź ma krótką przerwę w wydalaniu treści, co mocno usprawnia wymianę woreczka.

Poranek, jako najlepsza pora na zmianę woreczka to rekomendacja wynikająca z informacji płynących od samych ileostomików, niemniej, trzeba wiedzieć, że każda ileostomia działa inaczej i z czasem ileostomik sam będzie miał szansę zaobserwować, która pora, w jego przypadku, będzie najlepszą do wymiany woreczka.

WORECZEK STOMIJNY

W przypadku ileostomii używa się woreczków odpuszczalnych. To oznacza, że można z nich usuwać treść jelitową kilka – kilkanaście razy na dobę, bez konieczności wymiany całego woreczka, przy każdej bytności w toalecie.
Woreczki do ileostomii występują w dwóch kluczowych wariantach:

• woreczki jednoczęściowe - w tym przypadku, za każdym razem zmienia się cały woreczek – odklejając go od ciała i po oczyszczeniu skóry wokół stomii - przyklejając nowy. W zależności od wypracowanego systemu oraz obserwacji własnej ileostomii, woreczki jednoczęściowe zmienia się co 2-3 dni;
• woreczki dwuczęściowe – inna nazwa to: system dwuczęściowy - składa się on z płytki i woreczków odpuszczalnych, które się do niej mocuje. Płytkę przykleja się do ciała na 4-5 dni. Zmiana woreczka stomijnego w systemie dwuczęściowym nie wymaga każdorazowego odklejania płytki od ciała. W tym wypadku co 2-3 dni zmienia się jedynie woreczek – zdejmując z płytki zużyty i mocując na niej nowy. Płytkę w systemie dwuczęściowym wymienia się co 4-5 dni.

W obrębie tego podziału funkcjonują woreczki z dwoma typami płytek:

• z płytką płaską, do stomii standardowo wystającej,
• z płytką wypukłą typu convex – do stomii wystającej minimalnie nad skórę brzucha oraz do stomii wklęsłej.

ILEOSTOMIA CZASOWA

Ileostomia czasowa to ileostomia odwracalna – co oznacza, że nie jest stomią wyłanianą już na zawsze, lecz tylko na czas, jaki jest potrzebny do zregenerowania chorego jelita bądź wygojenia operacyjnych ran powstałych w wyniku usunięcia jego chorego fragmentu.

Czas, na jaki wyłania się stomię czasową oscyluje między 4-12 miesiącami od przeprowadzenia zabiegu.
Wyróżnia się dwa typy stomii czasowej: to stomia jednolufowa i dwulufowa. W zależności od typu stomii będzie to

• kolostomia jedno- i dwulufowa – wyłaniana na jelicie grubym oraz
• ileostomia jedno- i dwulufowa – wyłaniana na jelicie cienkim.

Z definicji, stomia czasowa to stomia odwracalna i w tym celu się ją wyłania, niemniej, należy mieć świadomość, że w pewnych okolicznościach, ileostomia czasowa zamienia się na ileostomię ostateczną, czyli ileostomię końcową. Dzieje się tak, gdy mimo podjętych prób odbarczenia chorego jelita nie jest ono w stanie się zregenerować i po zespoleniu - znów pełnić swoją funkcję.

O ileostomii końcowej, czyli takiej, której nie da się już odwrócić, mówimy również wtedy – gdy od samego początku wiadomo, że nie ma możliwości przeprowadzenia operacji zespolenia. Dzieje się tak wtedy, gdy w wyniku operacji wyłonienia ileostomii usunięte zostaje całe jelito grube wraz z odbytnicą, odbytem oraz zwieraczami.

ILEOSTOMIA PĘTLOWA = DWULUFOWA

To również typ ileostomii odwracalnej. Innymi słowy, ileostomia pętlowa to ileostomia, która również wyłaniana jest czasowo. Oznacza to, że jej rola polega na okresowym przejęciu przez stomię pętlową - roli jelita, które wymaga odbarczenia, wygojenia i rekonwalescencji. O ileostomii pętlowej mówimy wtedy, gdy jest to stomia, która po wygojeniu jelit – może zostać zamknięta, w wyniku czego przywrócona zostaje ciągłość układu pokarmowego.
Podobnie jak w przypadku kolostomii pętlowej, opisując ileostomię pętlową, czyli dwulufową, mamy na myśli wyłonienie na powierzchnię brzucha fragmentu pętli jelita cienkiego (stąd nazwa: ileostomia pętlowa). Fragment ten zostaje nacięty, tworząc w ten sposób dwie umiejscowione obok siebie stomie (stąd nazwa ileostomia dwulufowa). Jedna z tak uformowanych stomii przejmuje funkcję wyłączonego z pracy jelita, czyli służy do wydzielania treści pokarmowej, druga z kolei - jest nieczynna.

Nie należy zapominać, że ileostomia pętlowa utworzona jest na jelicie cienkim, a to oznacza, że treść jelitowa jest agresywna dla ciała i stomię tę należy zaopatrywać z równie dużą dbałością i uwagą, jak ileostomię stałą, co w przypadku ileostomii pętlowej (dwulufowej) bywa trudne, ze względu na jej nieregularny eliptyczny kształt wynikający z wyłonienia nie jednej, a dwóch stomii będących w bezpośrednim sąsiedztwie.

DIETA ILEOSTOMIKA

Pojęcie "specjalnej diety stomika" – w tym wypadku ileostomika – nie istnieje. Dieta ileostomika powinna być odpowiednio zbilansowaną, zróżnicowaną dietą zdrowego człowieka. Warto tu zwrócić szczególną uwagę na fakt, że zwłaszcza w przypadku ileostomii, stomik narażony jest na odwodnienie i utratę ważnych dla organizmu minerałów. Z tego powodu, w diecie osoby z ileostomią powinny znaleźć się produkty bogate w składniki odżywcze. Pamiętajmy, że ileostomia to stomia "pracująca stale" i konsystencja wydalanej przez nią treści zależy właśnie od diety ileostomika. Warto więc wprowadzić do tej diety produkty zapierające, czyli takie, które będą nieco zagęszczać treść trafiającą do woreczka. Należy również unikać produktów, które skutkować mogą niedrożnością (blokadą) stomii. Do produktów takich należą między innymi: orzechy, kapusta, grzyby, białe części pomarańczy czy wiórki kokosowe.
Poza niewielkimi różnicami, zasady w diecie ileostomika są podobne do tych, sprawdzających się w diecie kolostomika.
Polegają one na:

• jedzeniu częstszych i jednocześnie mniejszych posiłków zamiast 2-3 obfitych,
• nie jedzeniu późnym wieczorem
• jedzeniu małymi kęsami i dokładnym przeżuwaniu branego do ust pokarmu
• właściwym i częstym nawadnianiu się.

Nawadnianie się jest w diecie ileostomika tematem kluczowym. Pamiętajmy, że pierwsze symptomy odwodnienia to zdefiniowane pragnienie. Zważywszy na duże ryzyko i przykre konsekwencje takiego niedopatrzenia, zwłaszcza ileostomicy, którzy są na odwodnienie bardziej narażeni - powinni dbać, o to, by nie zapominać o częstym sięganiu po płyny.
Nie ma jednej właściwej definicji tego, ile płynów dziennie powinien wypijać ileostomik. Przyjmuje się, że jest to 6-8 szklanek dziennie, przy czym należy pamiętać, że w związku z tym, że każdy organizm ma inne zapotrzebowanie, ilość wypijanych dziennie płynów należy dopasować do własnych preferencji i możliwości.
Mówiąc o nawadnianiu się, mówimy o różnych napojach takich jak: woda, mleko, napoje izotoniczne, kawa, sok, herbata.
 

AKTYWNOŚĆ

W temacie aktywności fizycznej ileostomik może korzystać z wszelkich dobrodziejstw kryjących się pod tym hasłem - o ile nie ma wyraźnych przeciwskazań lekarskich. Ileostomik może uprawiać sport – nawet ten mocno wysiłkowy lub kontaktowy. Może też korzystać z atrakcji wodnych typu basen, sauna, jacuzzi, morsowanie, kąpiele w jeziorze, morzu czy oceanie.

Ileostomia, może wydawać się stomią trudną, wymagającą i skomplikowaną. Wynika to z faktu jej ciągłej pracy i ryzyka uszkodzenia skóry z powodu kontaktu z drażniącą treścią jelitową.
Oczywiście może tak być. Zwłaszcza zaraz po jej wyłonieniu. Jednak ileostomia jest stomią, której obsługę i higienę zdecydowanie można opanować. I to z sukcesem. Jest to możliwe dzięki właściwie dobranemu sprzętowi stomijnemu, celowanym kosmetykom stomijnym oraz wiedzy, co robić, by uniknąć okołostomijnych powikłań.

Tekst: Iza Janaczek
Foto: archiwum Fundacji STOMAlife