Egocentryzm, egocentryk, egoista... | Okiem specjalisty | Artykuły

Tekst: Bianca-Beata Kotoro

Mimo iż egocentryzm jest wrodzony i mija z wiekiem, czasami zdarza się, że wnika do świata dorosłych i utrudnia normalne funkcjonowanie.

Egocentryzm jest naturalnym i zupełnie neutralnym etapem rozwoju każdego z nas – czytając to, z pewnością trochę się Państwo dziwią, prawda? Ale z kim kojarzy się Wam ktoś, kto nie znosi sprzeciwu, buntuje się, gdy ktoś myśli inaczej, i chce mieć zawsze rację? Każdy rodzic doskonale to zna: to opis dziecka! Tak, tak! Każdy z nas był kiedyś egocentrykiem, to naturalny etap rozwoju mniej więcej do 7-8 roku życia. Przedszkolak nie zauważa potrzeb innych. Uważa, że zawsze ma rację, i domaga się natychmiastowego zaspokojenia swoich potrzeb. Małe dzieci bez skrupułów mogą wyrywać pająkom nóżki i muchom skrzydełka. Nie potrafią zrozumieć zdań: „nie rób drugiemu, co tobie niemiłe” itp. Przykładem na egocentryzm u dzieci jest tak zwany eksperyment z górami. Badacz i psycholog Jean Piaget udowadniał w nim, że dzieci poniżej 7 roku życia nie potrafią patrzeć z perspektywy drugiej osoby. Podczas testu dzieci sadzane były naprzeciwko makiety przedstawiającej trzy góry. Miały opisać to, co widzą. Następnie proszone były o opisanie tego, co widzi osoba siedząca po drugiej stronie stołu. Eksperyment wykazał, że dziecko nie rozumie, że osoba naprzeciwko widzi góry na makiecie zupełnie inaczej. Emocje złożone, w tym też empatia, zaczną się u dziecka wykształcać, gdy rozpocznie edukację w szkolną. Może jednak zdarzyć się tak, że egocentryzm nie zostanie prawidłowo przepracowany, na przykład wskutek bycia ofiarą przemocy lub doświadczenia zaniedbania emocjonalnego.

Gdy egocentryzm dziecięcy nie zostanie odpowiednio przepracowany i nie zniknie, ujawni się u nastolatka, a potem u osoby dorosłej. Takim ludziom brakuje empatii i nie potrafią wczuć się w położenie innego człowieka, współczuć mu. Stawiają siebie ponad wszystko i wszystkich i pragną być w centrum uwagi oraz narzucać innym swój tok myślenia; postrzegają ludzi z otoczenia jako gorszych od siebie.

Egocentryk może być egoistą, ale nie jest to regułą! Egoizm różni się od egocentryzmu tym, że egocentryk żyje w idealnym świecie, gdzie on sam znajduje się na pierwszym miejscu i zawsze ma rację. Egoista z kolei jest realnie osadzony w rzeczywistości, ale wybiera z niej tylko to, co dla niego najlepsze i najbardziej korzystne.

W życiu egoisty dominuje jedno słowo: ja. Egoista troszczy się tylko o siebie – najważniejsze dla niego są jego własne korzyści, spełnianie własnych marzeń i pragnień, a jednocześnie nie zwraca on uwagi na to, czy wtedy, kiedy on realizuje swoje cele, nie cierpią inni ludzie.

W sytuacji, gdy egoista stanie przed wyborem – dostać upragnioną rzecz, ale skrzywdzić tym kogoś innego, lub stracić tę rzecz, ale nie wpływać negatywnie na innych – nie będzie się wahał. Wybierze siebie. Egoiści nie zastanawiają się nad różnymi powszechnie uznawanymi systemami wartości i regułami życia społecznego – kierują się wyłącznie tymi zasadami, które sami uznają za stosowne.

Czy jesteś egocentrykiem? Odpowiedz sobie na poniższe pytania:

Chcę i lubię być zawsze w centrum zainteresowania.
Jestem zły/zła, gdy ktoś mnie nie docenia i nie chwali za to, co zrobiłam/-em.
Uważam, że zawsze mam rację.
Szybko denerwuję się, gdy ktoś się ze mną nie zgadza.
Uważam, że inni wiele rzeczy robią gorzej ode mnie
Uważam, że mogę innych wielu rzeczy nauczyć.
Zdarza się, że reaguję nadmiernie emocjonalnie w różnych sytuacjach.
Sądzę, że jestem wyjątkową i wartościową osobą.
Sądzę, że zasługuję na to, co najlepsze.
Narzucam innym swoją wolę i czynię to dość nachalnie.

Na przynajmniej 3 pytania odpowiedziałaś/eś „tak”? To może oznaczać, że masz tendencję do egocentrycznego postrzegania świata. Jeśli uważasz, że w codziennym życiu faktycznie czasem zachowujesz się egocentrycznie, postaraj się nad sobą popracować. Nie obwiniaj wszystkich za zło, jakie cię spotkało, postaraj się uspokoić i przeanalizować sytuację. Może faktycznie gdzieś się pomyliliśmy?

Egocentryczny mąż lub żona… czy jest coś gorszego niż skupiony na sobie partner, który za nic w świecie nie zgodzi się z tobą, jeśli masz inne zdanie? Bliska osoba, która narzuca ci swoją wolę i nie chwali za sukcesy? Z kim bowiem chcesz świętować swoje osiągnięcia, jeśli nie z ukochaną osobą? Niestety, patrząc obiektywnie, widzisz, że twój partner lub partnerka bywają samolubni, skoncentrowani jedynie na swoich potrzebach, egoistyczni na co dzień i nawet w łóżku… nie oszukujmy się, życie z egocentrykiem jest trudne!

Gdy czujesz, że nie podołasz w walce z egocentryzmem bliskiej osoby, skontaktuj się ze specjalistą. Nawet jeśli ukochany czy ukochana nie wyrazi zgody na wizytę u psychologa – ty otrzymasz przydatne wskazówki, które pomogą ci w codziennym życiu.

zdrowy egoizm – pojęcie to spopularyzował w swych książkach Josef Kirschner. W zdrowym egoizmie kładzie się nacisk na przyznanie sobie prawa do własnych potrzeb oraz dbania o nie bez poczucia winy – co jest również warunkiem bycia asertywnym. Ważne jest odkrywanie i rozumienie swoich uczuć, preferencji, wyrażanie emocji, bycie autentycznym w relacjach. Za wartość uważa się dbanie o własne szczęście i szeroko rozumiany dobrobyt, nie tylko materialny. Poszukuje się zdrowych, partnerskich relacji i wychodzi się z toksycznych związków.

Wskazówki dla „zdrowego egoisty”:

Dbaj o zachowanie równowagi między życiem prywatnym a zawodowym.
Nie poświęcaj się bezwzględnie dla pracy, ale równocześnie nie rezygnuj z rozwoju zawodowego i samorealizacji.
Stawiaj sobie własne cele i dąż do ich realizacji.
Nie ulegaj presji innych.
Buduj zdrowe, partnerskie relacje.
Nie daj się wykorzystywać ani sobą manipulować.
Dbaj o zdrowie i dobrostan psycho-fizyczny.
Słuchaj swojego ciała.
Unikaj działań i sytuacji, które są dla ciebie niekorzystne.

Zachęcam do lektury dwóch świetnie napisanych książek Josefa Kirschnera: Biblia egoistów. Od stanu pełnej zależności do pełnej wolności oraz Jak być egoistą, czyli jak żyć szczęśliwie nawet, jeśli innym to się nie podoba.