Po co się badać?

Autor: Małgorzata Frajberg

 

Powszechnie wiadomo, że lepiej zapobiegać niż leczyć. Wszyscy znamy zasady zdrowego stylu życia i jak jeden mąż na pewno wyrecytujemy, że należą do nich odpowiednia ilość snu, prawidłowa dieta i ruch. Bardzo często zapominamy jednak o innym ważnym filarze
zdrowego stylu życia, jakim jest regularna kontrola stanu naszego zdrowia. BADAĆ SIĘ TRZEBA. Jednak o ile w przypadku diety czy ruchu nawet w najmniejszej księgarni znajdziemy bogatą literaturę, to w przypadku badań trudniej rozwiać wątpliwości. Wspólnie
przejdziemy przez gąszcz dostępnych badań, zasad przygotowania do nich oraz listę laboratoriów. A odpowiedzi na pytania gdzie się badać, co badać i jak badać, są całkiem proste. Ich znajomość przełoży się na większą wiarygodność badań i pozwoli uniknąć
dwukrotnej wizyty w laboratorium.

Szerokie spektrum badań możemy wykonać nawet bez skierowania lekarza i w przystępnych cenach. Warto je jednak z nim skonsultować, aby dobrać komplet dający pełen obraz i nie zapomnieć o ważnym współczynniku. Taką sugestię otrzymamy także w każdym dobrym
laboratorium.

Oprócz właściwego przygotowania się do samego badania, musimy także wybrać odpowiednie miejsce. Przyzwyczajeni do weryfikacji różnych miejsc i instytucji w internecie przed rzeczywistymi odwiedzinami, na pewno zajrzymy na stronę laboratorium. Jak wybrać
najlepsze spośród wielu, które opisują się jako renomowane, rzetelne i tanie?

Po pierwsze należy sprawdzić czy wybrane przez nas laboratorium posiada certyfikaty. Akredytacja norm europejskich czy ISO są niezwykle trudne do zdobycia ponieważ trzeba spełnić wyśrubowane normy jakościowe oraz posiadać odpowiedniej jakości wyposażenie
diagnostyczne. Podobnie jak z dyplomami renomowanych uczelni czy specjalistycznych kursów, którymi posiadacze chętnie się chwalą, laboratorium także chętnie umieści te informacje na swojej stronie.

Niebagatelne znaczenie ma doświadczenie. Warto zadać sobie pytanie, czy chcemy zaufać i dać badać nas samych komuś, kto jest będzie uczył się na nas, czy laboratorium z fachową kadrą, które istnieje od kilkunastu lat. Odpowiedź nasuwa się sama. Jeżeli
dane laboratorium ma doświadczeni na pewno o tym na swoich stronach napisze. Warto poszukać informacji jak długo dana placówka istnieje na rynku oraz jak jest duża. Przekłada się to na ilość badań a więc doświadczenie.

Dobre laboratorium to nie tylko doskonały sprzęt i doświadczeni pracownicy. Co nam przyjdzie z badań, o które nie możemy się doprosić lub ich otrzymanie trwa tygodniami. Wiele placówek udostępnia wyniki badań przez internet oraz prowadzi infolinie, których
pracownicy udzielą odpowiedzi nie tylko o terminach oczekiwania na wyniki konkretnych badań ale udzielą fachowej porady o innych.

Suma powyższych czynników przekłada się na nasze bezpieczeństwo i dokładność badań.

Z nami pierwszy krok. Adres mamy spisany, czas zaplanować datę i godzinę badania. Czy wszystkie badania możemy zrobić w przerwie na lunch? Czy musimy się głodzić do popołudnia? Skoro i tak mamy umówioną wizytę w sąsiedniej przychodni, po co dwa razy tracić
czas na dojazd? Czy ma znaczenie, że poprzedniego wieczora spotkaliśmy się z dawno niewidzianymi znajomymi i przegadaliśmy z nimi pół nocy? Każdy z tych elementów ma znaczenie. Tak jak pora dnia, stopień zmęczenia organizmu, przyjmowane leki czy ilość
płynów wypita poprzedniego dnia. Zatem czas na kilka sugestii jak się przygotować aby wizyta była efektywana – próbka oddana we właściwy sposób a badanie dało prawdziwy obraz naszego zdrowia.

Zacznijmy więc od badań podstawowych – Jak się do nich dobrze przygotować.

Morfologia

Z zasady nie musimy zmieniać naszej dotychczasowej diety jednak nie powinniśmy wykonywać badań w okresie głodzenia czy obfitych, szczególnie świątecznych, posiłków. Warto natomiast ograniczyć spożywanie używek 2-3 dni przed badaniem, dotyczy to m.in.
kawy.

Na wynik badania może mieć wpływ miesiączka, spożycie alkoholu, intensywny wysiłek fizyczny. W powyższych sytuacjach warto byłoby odłożyć badanie. Jeśli jest to niemożliwe, badanie wykonajmy ale należy o tym powiedzieć osobie interpretującej wyniki.

Najważniejsze wskazówki:

• Pobranie najlepiej wykonać w godzinach porannych, tj. pomiędzy 7:00 a 10:00
• Powinniśmy być na czczo, ostatni posiłek spożyjmy w dniu poprzedzającym badanie najpóźniej ok. godziny 18:00.
• Rano przed badaniem wypijmy szklankę wody niegazowanej.
• Pamiętajmy o wyspaniu się, na badanie przyjdźmy po całonocnym wypoczynku.
• Unikajmy wysiłku fizycznego przez ok. 12 godzin przed pobraniem krwi.
• Chwilę przed badaniem wypocznijmy w pozycji siedzącej, choć kwadrans bezpośrednio przed pobraniem.
• Jeżeli zażywamy na stale jakieś leki, należy skonsultować się z lekarzem i zapytać czy nie będą one wpływać na wyniki badań i czy istnieje możliwość ich zażycia po badaniu.

UWAGA! Materiał do niektórych badań może być pobierany przez cały dzień i po posiłku. Szczegółowych informacji dotyczących przygotowania pacjenta do badań udzielają pracownicy punktów pobrań oraz laboratoriów – należy skontaktować się z nimi.

W przypadku badania moczu najważniejszym zaleceniem jest unikanie znacznego wysiłku fizycznego a nawet długotrwałych marszów. Przynajmniej dzień przed planowanym oddaniem moczu do badania zaleca się także powstrzymanie od stosunków płciowych. W okresie
okołomenstruacyjnym i w czasie menstruacji wykonywanie badań mikroskopowych osadu moczu nie powinno być wykonywane i należy rozważyć, czy w tym okresie nie należy jednak odstąpić od badania.

Każdy z nas co najmniej raz przeżył stres związany z tym, w czym ma przynieść próbkę oraz widział niejednokrotnie innych pacjentów dźwigających butle i słoiczki wypełnione moczem. Wystarczy zaopatrzyć się w aptece w specjalny pojemnik. Jednorazowy (w
przypadku bania ogólnego) lub jednorazowy jałowy (sterylny) ewentualnie podłoże transportowo-wzrostowe przy badaniu na posiew.

Istotne jest, aby przed pobraniem próbki moczu umyć ręce, a następnie ujście cewki moczowej. Do pojemnika należy oddać mocz z tzw. „środkowego strumienia”, czyli:

• pierwszą niewielką ilość moczu należy oddać do toalety,
• następnie oddać mocz do pojemnika (od 50 do 100 mililitrów),
• końcową porcję moczu należy znów oddać do toalety,
• Pojemnik należy szczelnie zamknąć i umieścić na nim imię i nazwisko właściciela. Tę informację zawsze umieszczamy na ściance, nigdy na pokrywce aby w trakcie badać, przez nieuwagę nie pomyliła się z innymi. Próbkę należy jak najszybciej oddać do punktu
  pobrań. Jeśli nie możemy zrobić tego natychmiast, można ją umieścić w lodówce. Należy tylko pamiętać, że przy badaniu na posiew, próbka nie może tam stać dłużej niż 2 godziny

Podstawowe badania to nie tylko krew czy mocz. Wiele cennych informacji pozyskujemy z badania kału. Nie należy się go obawiać czy wstydzić, bo może się okazać, że było to badanie ratujące nasze życie. Wykonuje się je w przypadkach podejrzenia zakażeń
różnego pochodzenia. Badanie to pozwala wykryć obecność pasożytów i ich jaj, możemy ocenić niestrawione resztki pokarmowe, zbadać ilość drobnoustrojów chorobotwórczych czy występowanie krwi utajonej.

Jak przygotować się do badania kału:

Przed badaniem zaopatrzamy się w jednorazowy pojemnik na kał, który jest dostępny w aptekach lub pobieramy pojemnik w punkcie pobrań. Często do specjalistycznych badań kału, wymagane są odpowiednie pojemniki. Warto zadzwonić na infolinię laboratorium
i sprawdzić szczegóły.

Zasady pobrania próbki kału:

• Materiał pobieramy za pomocą dołączonej do pojemnika łopatki
• Materiał do badania pobieramy z różnych miejsc tej samej porcji kału.
• Pobrany do badania kał powinien mieć wielkość orzecha włoskiego.
• Próbkę zabezpieczamy i jak najszybciej dostarczamy do laboratorium/Punktu Pobrań.

UWAGA! W przypadku pobrania kału na nosicielstwo należy zaopatrzyć się w aptece w pojemnik na kał z podłożem transportowym. W przypadku badania na krew utajoną, nie pobieramy materiału w okresie okołomenstruacyjnym i w trakcie miesiączki.

• W celu pobrania materiału do badania trzeba zaopatrzyć się się w trzy wymazówki na podłożu żelowym.
• Materiał pobieramy w ciągu kolejnych trzech dni.
• Ilość pobieranego kału do wymazówki to ilość wielkości ziarna ryżu.
• Probówki opisujemy: imieniem, nazwiskiem, datą i godziną pobrania materiału.
• Materiał szczelnie zamknięty przechowujemy w lodówce.
• Po zebraniu ostatniej porcji wypełnione skierowanie wraz z materiałem dostarczamy do Punktu Pobrań.

UWAGA! Ostatni pobrany materiał musi być dostarczony tego samego dnia do punktu by nie przekroczyć 72 godzin od pierwszego pobrania.

Czy można samemu interpretować wyniki?

ODRADZAM. Przyjrzyjmy się kwestiom dotyczących m.in. metod badań oraz czynników wpływających na uzyskiwane za ich pomocą wyniki. Dostępnych jest kilka sposobów oznaczania poszczególnych substancji w badanym materiale. Metody te możemy podzielić na: ilościowe,
półilościowe oraz jakościowe.

W większości badań, wyników podawana jest ilościowo. Metoda ilościowa pozwala określić dokładny poziom danego elementu i wyrażona jest w jednostkach miary. Przy każdym takim wyniku podaje się zakres referencyjny. Możemy powiedzieć, że jeżeli mieści się
w normach, czyli jest między wartościami granicznymi, to jest prawidłowy. Jednak, zdarzają się wyjątki, dlatego wyniki powinny być interpretowane zawsze przez lekarza.

Czasami wyniki podane są jakościowo, metoda ta pozwala oszacować obecność lub brak danej substancji w badanym materiale. Takim badaniem jest na przykład test ciążowy. Jest to test przesiewowy, czyli informuje nas o możliwościach w tym wypadku ciąży, a
raczej obecności hormonu HcG w moczu. Aby potwierdzić ciążę, należy zbadać dokładnie krew i wynik musi być podany ilościowo. Aby jednoznacznie potwierdzić ciążę, lekarz musi zbadać pacjentkę i zleci serię odpowiednich badań, m.in. USG).

Metoda półilościowa wykorzystywana jest np. w tzw. testach paskowych. Po zanurzeniu paska testowego w próbce materiału, odbarwia się on pod wpływem obecności badanej substancji w próbce. Tak uzyskany wynik pozwala w pewien sposób określić jej poziom,
przez porównanie zmienionego koloru paska do skali kolorów na opakowaniu, gdzie każdy odcień oznacza inny poziom.

Na wynik badania laboratoryjnego wpływa bardzo wiele czynników. Są to zarówno różnice aparaturowe, stosowane jednostki miary, sposób pobierania materiału do badań, leki które pacjent przyjmuje, pora dnia, wiek pacjenta, płeć, przygotowanie pacjenta do
badania czy choćby stres. Lista czynników jest liczna.

Dlaczego wyniki podobnych badań w różnych laboratoriach różnią się od siebie

Obecnie technika laboratoryjna prezentuje bardzo wysoki poziom a wyniki badań bardzo często dostępne są „prawie od ręki”. Wysoce specjalistyczny sprzęt, wysoko wykształcony personel w laboratoriach przyśpiesza wszystko. Co więcej, są to wyniki dokładne,
powtarzalne i, dzięki temu, wiarygodne. Jednak czasami zdążają się rozbieżności, które mogą wynikać na przykład z dużej liczby urządzeń różnych producentów, czy różnych typów. Pomimo starań, by ujednolicić uzyskiwane wyniki, zakres prawidłowych norm
nadal może różnić się w zależności od stosowanego analizatora. Dlatego czasami wyniki różnią się minimalnie z różnych laboratoriów. Często w związku ze stosowanym różnym sprzętem, podawane są również różne jednostki miary, co może wprowadzać pewno
rodzaju rozbieżność.

W istotny sposób na wynik badania wpływa rodzaj, ale także sam sposób pobierania materiału do badania czy sposób jego przechowywania. A nawet czas od jego pobrania do wykonania badania. Przestrzeganie ustalonych zasad, dotyczących zarówno pobierania,
czasu, jak i sposobu przechowywania materiału, chroni przed fałszywymi wynikami. Dlatego tak istotne jest przestrzeganie zasad przy pobieraniu materiału do badania co gwarantuje nam doświadczone laboratorium oraz nasze przygotowanie.