Autor: Adam Dziki

 

Ropień i przetoka odbytu to ostra i przewlekła faza tej samej choroby. Jest to
infekcja tkanek miękkich otaczających kanał odbytu. W jej przebiegu dochodzi
do powstania jamy ropnia, a w jego następstwie do wytworzenia kanału przetoki
okołoodbytniczej.

Do powstania ropnia okołoodbytniczego dochodzi w przypadku infekcji gruczołów
znajdujących się w dnie krypt odbytowych Morganiego. Mechaniczne zablokowanie
ujścia gruczołów, których główną funkcją jest nawilżanie kanału odbytu,
prowadzi do braku odpływu śluzu z krypty odbytowej, a w konsekwencji do
wytworzenia ropnia. Barierą dla szerzenia się infekcji jest aparat zwieraczowy
odbytu. Gdy dojdzie do przełamania tej bariery infekcja szerzy się do
przestrzeni międzyzwieraczowej, kulszowo-odbytniczej i/lub naddźwigaczowej.
Jest to częsta choroba proktologiczna, mająca tendencję do nawrotów.
Najczęściej występuje w 3 i 4 dekadzie życia, 2-3 krotnie częściej u mężczyzn.
W zależności od lokalizacji ropnia dzielimy je na: przyodbytnicze (60%
wszystkich), kulszowo-odbytnicze (20%), międzyzwieraczowe (5%), naddźwigaczowe
(4%) i podśluzowe (1%). Objawy ropnia zależą od lokalizacji. W przypadku
najczęstszej lokalizacji – przyodbytniczej – typowym objawem jest ból okolicy
kanału odbytu, nasilający się podczas siedzenia. W przypadku większych ropni
występuje gorączka. Przedmiotowo w okolicy kanału odbytu widoczne jest
bolesne, zaczerwienione wygórowanie skóry. Często występuje objaw chełbotania.
Badanie per rectum jest bolesne. Podobne objawy występują w przypadku ropni
kulszowo-odbytniczych, które najczęściej szerzą się w kierunku skóry. W
przypadku ropni międzyzwieraczowych dolegliwości bólowe zlokalizowane są w
kanale odbytu. Okolica okołoodbytnicza może być niezmieniona. Diagnostyka
ropni naddźwigaczowych jest najtrudniejsza. W tej grupie chorych najczęstszym
objawem są dolegliwości bólowe podczas defekacji oraz objawy ogólne takie jak
gorączka, bóle podbrzusza. Okolica odbytu jest niezmieniona. W badaniu per
rectum można wyczuć modelowanie ściany odbytnicy przez ropień.

Jedynym sposobem leczenia ropni okołoodbytniczych jest chirurgiczne nacięcie
ropnia! Podawanie antybiotyków i postawa wyczekująca są błędem, niestety
nagminnym. Antybiotykoterapia nigdy nie prowadzi do wyleczenia ropnia. Opóźnia
to tylko leczenie co skutkuje powiększeniem się ropnia ze wszystkimi tego
konsekwencjami. W przypadku podejrzenia wystąpienia ropnia okołoodbytniczego u
chorego należy skierować go do chirurga, który zweryfikuje rozpoznanie
wstępne.

Do powstania przetoki okołoodbytniczej dochodzi w 30-60% przypadków ropnia
okołoodobytnicznego. Przetoka łączy światło gruczołu odbytowego Morganiego ze
skórą okolicy okołoodbytniczej. Typowe objawy przetoki okołoodbytniczej to
sączenie się wydzieliny ropnej z okolicy odbytu. W przypadku zablokowania
ujścia zewnętrznego kanału przetoki dochodzi do powstania ropnia
okołoodbytniczego. Przedmiotowo, oglądając okolicę okołoodbytniczą stwierdza
się obecność otworu lub otworów przetok na skórze okolicy kanału odbytu. W
badaniu per rectum można często wyczuć przerośniętą brodawkę odbytu w miejscu
ujścia wewnętrznego przetoki. Uciskając ją najczęściej dochodzi do wypływu
treści ropnej przez otwór zewnętrzny kanału przetoki. Leczenie przetoki, tak
jak ropnia, jest operacyjne. W przeciwieństwie do ropnia wykonuje się je w
trybie planowym. Obecnie dysponujemy badaniami dodatkowymi, które pomagają nam
w odpowiednim przeprowadzeniu operacji. Podstawą diagnostyki jest usg
transrektalne. W tym nieinwazyjnym badaniu można prześledzić kanał przetoki.
Ma to szczególne znaczenie w przypadku przetok złożonych – nadzwieraczowych,
rozgałęzionych, z wieloma ujściami zewnętrznymi. Należy również pamiętać, że
nawracające ropnie i przetoki okołoodbytnicze są typowe dla pacjentów z
chorobą Leśniowskiego-Crohna. Chorzy ci wymagają innego postępowania
chirurgicznego i dokładnej diagnostyki przedoperacyjnej. U 40% chorych dojdzie
do rozwoju ropnia okołodbytniczego. W tej grupie praktycznie w 100% dochodzi
do powstania przetoki. Niestety, praktycznie nigdy nie dochodzi do pełnego
wyleczenia przetoki u tych chorych. Operacja powinna polegać tylko na drenażu
jej kanału co zapobiega nawrotowym ropniom okołodobytniczym.